tag:blogger.com,1999:blog-75915137620187752322024-03-20T01:02:36.254-07:00De Zingende MensAanzetten tot een filosofie van het zingen.Jef De Schepperhttp://www.blogger.com/profile/16256153858605765809noreply@blogger.comBlogger30125tag:blogger.com,1999:blog-7591513762018775232.post-68797400523273222542015-11-16T06:26:00.000-08:002015-11-16T06:43:10.017-08:00Toon Hermans zingt en schrijftIn de bundel van Toon Hermans <i>Het water is heerlijk </i> (De Fontein 1993) vond ik twee stukjes die filosofietjes bevatten van Toon over zingen. Ze sluiten aan bij eerdere stukjes van dit blog.<br />
<br />
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0cm; text-align: justify;">
<b>Liedjes<o:p></o:p></b><br />
(zie o.a. de blogs 2 en 12)<br />
<br /></div>
<div class="MsoNoSpacing">
Liedjes maken m’n lichaam licht en m’n geest jong. Als
een vogel hoor ik m’n stem om mij heen fladderen. ’n Beetje bewusteloos ben ik
als ik zing. ’n Beetje weg, waar ik ben kan ik niet zeggen. Ik voel niet meer
wat m’n lichaam doet, m’n armen en benen dringen niet meer tot me door. Ik zet
niets in beweging. Dat doet het zelf. Of de muziek misschien? Of het licht? Of
de mensen die naar me kijken? Ik heb geen idee.<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNoSpacing">
<br /></div>
<div class="MsoNoSpacing">
Muziek doet iets met me, ja, zelfs iets lichamelijks. De
klank rolt over je heen, rolt als water over je lijf. Warm behaaglijk water, of
je drinkt de klank op als wijn. Je wast er je haren mee. De kracht van het
onzichtbare en het onraakbare raakt je aan en het is alsof je de muziek toch
grijpen kunt met je handen en weer weg kunt gooien, de lucht in als confetti,
serpentine, of gewoon als een handvol verdriet. Je kunt huppelen als een zot
als het ritme je raakt. Je kunt ook op het ritme gaan zitten en dan strelen de
noten je gebeente.<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNoSpacing">
<br /></div>
<div class="MsoNoSpacing">
Als ik in ’n liedje ben, ben ik helemaal in. Ik doe de
deur achter me dicht en leef er even in en wil het beleven van de ene noot naar
de andere, van de ene lettergreep naar de andere. M’n adem, m’n hartslag, van
kop tot teen ben ik ergens in. In ’n ruimte die ik niet ken, maar van zo’n
intense warmte. Ik ben eraan verslaafd. Is dit bezieling misschien?<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNoSpacing">
<br /></div>
<br />
<div class="MsoNoSpacing">
Als ik zing gebeurt er iets met me wat ik zelf niet
gebeuren laat en toch gebeurt het. Op die plek daar midden op die bühne. De witte
cirkel van de spot grijpt je bij je lurven en je laat maar met je sollen. Mooi!
Ik koester mijn lieve geheim.<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNoSpacing">
<br /></div>
<div class="MsoNoSpacing">
<br /></div>
<div class="MsoNoSpacing">
<b>Neurielogie<o:p></o:p></b></div>
<div class="MsoNoSpacing">
(zie de blogs 10 en 16)<br />
<br /></div>
<div class="MsoNoSpacing">
De zaal was goed gevuld, maar toen hij moest zingen, was
hij plotseling zijn stem kwijt. Hij begon te neuriën en dacht: misschien komt
mijn stem wel terug onderweg. Maar ze
kwam niet terug en hij bleef verder neuriën. Na het eerste lied kwam er een
soort beleefdheidsapplausje. Het tweede, dat een zeer verstild stukje was,
zette hij wederom neuriënd in en het klonk aanmerkelijk mooier dan het eerste.
Het gaat goed, dacht jij, en neuriede voort.<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNoSpacing">
Gaandeweg bracht hij in zijn geneurie velerlei nuances
aan. Hij proefde de haast onhoorbare pianissimo’s op het puntje van zijn tong
en zijn neus begon te trillen als er een forte kwam.<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNoSpacing">
Tijdens het derde liedje ontstond in de zaal een ongekende
rust. Liedjes zonder woorden kregen een eigen betekenis; het ging nergens over
en toch ergens over; het ging eigenlijk over van alles en nog wat. Je kreeg in
je oren niet de voorgeschreven tekst, maar je hoorte wat je er zelf van wilde
maken. En de zanger neuriede voort.<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNoSpacing">
De avond werd een groot succes en in de pauze sprak men
enthousiast over deze min of meer avantgardistische happening. Het bleek de
eerste stap te zijn geweest voor een neuriecultuur. Uit alle delen van het land
meldden zich neuriërs en neuriesters op het zangpodium. Het werd een rage.
Mondiaal kwamen de neuriegroepen als paddestoelen uit de grond.<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNoSpacing">
Het publiek ging in grote getale geloven dat de teksten
overbodig waren en wat was te voorzien gebeurde: ook de spraakzaamheid van de
massa zelf nam af. Zelfs de verliefden neurieden tegen elkaar wat ze te zeggen
hadden,<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNoSpacing">
Neurielogie werd een studie en bracht aan het licht dat
de menselijke stem, zonder woorden, in louter klanken, meer mogelijkheden
heeft. Het neuriën groeide uit tot een enorm klankmozaïek. En de zanger die er
zijn beroemdheid aan te danken had zei: ‘Zo zie je maar dat kleine oorzaken
soms grote gevolgen kunnen hebben. Wie wat verliest heeft wat!’.<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNoSpacing">
<br /></div>
<div class="MsoNoSpacing">
<br /></div>
Jef De Schepperhttp://www.blogger.com/profile/16256153858605765809noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-7591513762018775232.post-64726190867186364252012-10-18T05:20:00.002-07:002012-10-18T05:20:46.742-07:00De zingende mens in beeld<div class="MsoNormal" style="margin: 0cm 0cm 0pt;">
<span style="font-family: Arial;">In een expositie van het werk van Erst Barlach in een aantal kerken in Münster trof ik dit beeld aan van de zingende mens: Der singende Mann, uit 1928.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin: 0cm 0cm 0pt;">
<span style="font-family: Arial;">Barlach werd geboren in 1870 in Wedel, Holstein. In 1914 trok hij nog enthousiast naar de oorlog maar hij kwam terug als pacifist en stelde daarna zijn kunst in het teken daarvan. Hij was samen met Käthe Kollwitz en Wilhelm Lembruck opponent van de Nazis en zijn werk werd als ‘entartete Kunst’ geconfisceerd en deels vernietigd. In de laatste jaren van zijn leven was hij meer en meer mystiek gericht.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin: 0cm 0cm 0pt;">
<br /></div>
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhLbJYiM-LO13Mh39feWXKZin6cc_szGUVGkV3hZkrR380dnigL1Gg6IW8i-8jSLIAwtwwmd3CU4PrqUTmNMVvwbF2nJyWozleXxxz0F_516r86857cEuX95mfb631oU68FxA-bFdz0Ee1j/s1600/Barlach+De+zingende+man.jpg" imageanchor="1" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" height="640" nea="true" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhLbJYiM-LO13Mh39feWXKZin6cc_szGUVGkV3hZkrR380dnigL1Gg6IW8i-8jSLIAwtwwmd3CU4PrqUTmNMVvwbF2nJyWozleXxxz0F_516r86857cEuX95mfb631oU68FxA-bFdz0Ee1j/s640/Barlach+De+zingende+man.jpg" width="491" /></a></div>
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="margin: 0cm 0cm 0pt;">
<span style="font-family: Arial;">Bij Der singende Mann valt op dat de zanger zittend zingt en met gesloten ogen. De zang van deze man heeft niets van het heroïsch zingen van marcherende militairen of de massazang in de bierkelders, maar is een meditatief zingen dat van binnenuit komt. Dat is voor Barlach het echte zingen, in tegenstelling tot wat het was in de opkomende nazikringen. De jonge zanger heeft zittend volop contact met de aarde en is ook blootvoets: de echte zang komt op uit intens contact met de aarde. Het beeld is uitermate harmonisch, maar de houding met de handen om de knie drukt tegelijk samengebalde kracht uit en tegelijk een grote rust. Door de kleding en de hele vormgeving valt het onderscheid tussen man en vrouw bijna weg. Omdat de man achterover leunt zingt hij de ruimte toe, misschien zelfs de hemel. Opmerkelijk is, dat het beeld zeer gewoon en toegankelijk is, veel gewoner dan veel andere werken van Barlach. De stylering blijft in dit beeld zeer dicht bij de natuurlijke vormen. Ondanks dat is het geen kitsch. Het risico daarvan zie je bij slechte copieën van dit beeld. Door kleine wijzigingen in de gelaatsuitdrukking en minder strakke lijnen wordt het wél kitscherig. Al deze kenmerken drukken iets uit van de visie van Barlach op het authentieke zingen: opklinkend vanuit een intens contact met het aardse dagelijkse leven, harmonisch vanuit een innerlijke rust en kracht, universeel menselijk, gericht op de open ruimte waarin het leven zich afspreelt, gericht op wat de mens boven zichzelf uittilt.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin: 0cm 0cm 0pt;">
<br /></div>
Jef De Schepperhttp://www.blogger.com/profile/16256153858605765809noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-7591513762018775232.post-70104933512137426222012-10-15T06:40:00.004-07:002012-10-18T05:25:10.106-07:00Stem te zijnEen gedicht van Jan Campert (1902-1943)<br />
<div class="MsoNormal" style="margin: 0cm 0cm 0pt;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="margin: 0cm 0cm 0pt;">
<span style="font-family: "Trebuchet MS", sans-serif;"><em>Stem te zijn en anders niet,</em></span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin: 0cm 0cm 0pt;">
<span style="font-family: "Trebuchet MS", sans-serif;"><em>maar zo meeslepend te zingen,</em></span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin: 0cm 0cm 0pt;">
<span style="font-family: "Trebuchet MS", sans-serif;"><em>dat elk hart het wonder ziet</em></span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin: 0cm 0cm 0pt;">
<span style="font-family: "Trebuchet MS", sans-serif;"><em>achter mensen, achter dingen;</em></span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin: 0cm 0cm 0pt;">
<span style="font-family: "Trebuchet MS", sans-serif;"><em>te schikken en anders niet</em></span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin: 0cm 0cm 0pt;">
<span style="font-family: "Trebuchet MS", sans-serif;"><em>woorden in zulk verband</em></span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin: 0cm 0cm 0pt;">
<span style="font-family: "Trebuchet MS", sans-serif;"><em>dat het onontkoombaar lied</em></span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin: 0cm 0cm 0pt;">
<span style="font-family: "Trebuchet MS", sans-serif;"><em>- wapen in een man 's hand -</em></span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin: 0cm 0cm 0pt;">
<span style="font-family: "Trebuchet MS", sans-serif;"><em>hen ruggelings overmant ,</em></span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin: 0cm 0cm 0pt;">
<span style="font-family: "Trebuchet MS", sans-serif;"><em>neervelt en boeit in zijn hand</em></span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin: 0cm 0cm 0pt;">
<span style="font-family: "Trebuchet MS", sans-serif;"><em>stem te zijn en anders niet.</em></span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin: 0cm 0cm 0pt;">
<br /></div>
Jef De Schepperhttp://www.blogger.com/profile/16256153858605765809noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-7591513762018775232.post-42655408151538780002012-04-28T14:54:00.001-07:002012-10-18T05:25:38.214-07:00De dingen zingen<span style="font-family: "Trebuchet MS", sans-serif;">In afwachting dat de filosofische gedachten weer gaan stromen, een lievelingsgedicht.</span><br />
<span style="font-family: "Trebuchet MS", sans-serif;"><br /></span>
<div class="MsoNormal" style="margin: 0cm 0cm 0pt;">
<span style="font-family: "Trebuchet MS", sans-serif;"><em>De kern van alle dingen</em></span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin: 0cm 0cm 0pt;">
<span style="font-family: "Trebuchet MS", sans-serif;"><em>is stil en eindeloos.</em></span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin: 0cm 0cm 0pt;">
<span style="font-family: "Trebuchet MS", sans-serif;"><em>Alleen de dingen zingen.</em></span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin: 0cm 0cm 0pt;">
<span style="font-family: "Trebuchet MS", sans-serif;"><em>Ons lied is kort en broos.</em></span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin: 0cm 0cm 0pt;">
<span style="font-family: "Trebuchet MS", sans-serif;"><br /><em></em></span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin: 0cm 0cm 0pt;">
<span style="font-family: "Trebuchet MS", sans-serif;"><em>En donker zingt mijn bloed,</em></span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin: 0cm 0cm 0pt;">
<span style="font-family: "Trebuchet MS", sans-serif;"><em>van heimwee zwaar doorwogen.</em></span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin: 0cm 0cm 0pt;">
<span style="font-family: "Trebuchet MS", sans-serif;"><em>Ik zeil langs regenbogen</em></span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin: 0cm 0cm 0pt;">
<span style="font-family: "Trebuchet MS", sans-serif;"><em>Gods stilte tegemoet.</em></span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin: 0cm 0cm 0pt;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="margin: 0cm 0cm 0pt;">
Felix Timmermans, Adagio, 1945-46</div>
Jef De Schepperhttp://www.blogger.com/profile/16256153858605765809noreply@blogger.com1tag:blogger.com,1999:blog-7591513762018775232.post-54199945747408993512012-01-18T12:32:00.000-08:002012-01-18T12:32:04.255-08:00IntermezzoDe afleveringen die tot nu toe verschenen heb ik eerder geschreven. Daarmee is natuurlijk lang niet alles gezegd over de filosofie van het zingen. Ik hoop dat deze afleveringen anderen ertoe aanzetten ook over zingen te gaan filosoferen en zo deze gedachten aan te vullen. Daarvoor stel ik mijn blog graag open. Tegelijk ga ik zelf ook verder. Ik heb nog een groot aantal aantekeningen die ik wil verwerken en vooral nog veel vragen die openstaan. <br />
<br />
Wat betekent het feit dat zingen voor een vrij groot aantal mensen hun beroep geworden is waarmee ze hun brood willen verdienen? Is zingen voor die mensen hetzelfde als voor wie zingt als hobby of omdat hij of zij het niet kan laten? Welke invloed heeft de techniek van het zingen, de opleiding tot zanger, op de betekenis van het zingen? <br />
Een grote lacune in mijn beschouwingen is de beperking tot de eigen geschiedenis en leefwereld. Gelden de beschouwingen tot hiertoe ook in andere culturen? Voegen andere culturen wezenlijke inzichten toe? Vooral op dat terrein hoop ik op aanvullingen van deze beschouwingen door mensen die daarin deskundig zijn. <br />
Gezien mijn vele andere activiteiten zullen nieuwe afleveringen in een tempo komen dat veel lager ligt dan het tempo waarin de afleveringen tot hiertoe verschenen zijn. Dit zal ook afhangen van reacties die komen op wat ik tot nu toe geschreven heb. Tot nu heb ik nog geen reacties ontvangen. Hopelijk komen die nu los. <br />
<br />
Ik ben ervan overtuigd dat filosoferen over zingen een wezenlijk onderdeel is van de filosofische antropologie. Als je je realiseert hoe belangrijk zingen is in het leven van mensen, dan kun je als filosoof daar niet aan voorbijgaan. Ook kan een scherper inzicht in de betekenis van het zingen van mensen en het specifieke ervan tegenover andere activiteiten van mensen ook tot nieuwe inzichten leiden in het omgaan daarmee. Enkele consequenties zijn al in mijn beschouwingen aan bod gekomen, bijvoorbeeld op het terrein van de communicatie en dat van de opvoeding. <br />
Voorzover ik heb kunnen waarnemen wordt in zangopleidingen nauwelijks aandacht besteed wordt aan de filosofie van het zingen. Dit lijkt mij een groot tekort. Daardoor zijn deze opleidingen meestal uitsluitend technisch, gericht op stemvorming en repertoire. Waarschijnlijk zijn er wel zangdocenten die daar vanuit zichzelf aandacht aan besteden en zeker zullen ook zangers wel eens stilstaan bij wat zingen voor hen betekent, los van de carrière, maar dit zou gevoed en gesteund moeten worden door een meer systematische reflectie. Misschien kan ik met dit blog daaraan ook bijdragen.Jef De Schepperhttp://www.blogger.com/profile/16256153858605765809noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-7591513762018775232.post-32286611526107813222012-01-16T08:56:00.000-08:002012-01-16T08:59:05.492-08:0023. Zang en religie<div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;"><i style="mso-bidi-font-style: normal;">Niet alleen christenen zingen in hun kerkdiensten. Zingen hoort bij religie. Wat is het verband? Zijn daar grote lijnen in te vinden doorheen de grote verschillen? Of is zingen eigen aan een bepaald soort religie en past het niet bij een andere religieuze beleving? Een poging om enkele verbanden aan te wijzen en tegelijk te wijzen op de relativiteit van het zingen in het kader van religieuze bijeenkomsten.</i></div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;"><br />
</div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;"><span style="font-size: large;"><b>Zingen centraal</b></span></div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;"><br />
</div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;"><b> </b>De oudste teksten van de Indische godsdiensten, de Veda´s, zijn hymnen die alleen gezongen mochten klinken. Dat zingen was het uitsluitende recht van de priesters. De meest zuivere vorm van het gebed van een Hindoe is het zingen van de klank Oomm, waarmee de gelovige zich met lijf en geest verenigt met de goddelijke werkelijkheid Brahma.</div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;"><br />
</div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;">In het Oude Testament komen gebeden alleen voor in de vorm van psalmen, liederen met eenvoudige begeleiding. Het boek van de psalmen, het liederboek van het Joodse geloof, geeft beter dan welke tekst ook een beeld van dat geloof in al zijn facetten: dank, lof, klacht, vraag, vloek, jubel,...</div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;"><br />
</div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;">Dit geldt voor alle oude volken: zingen staat centraal in hun godsdienstige beleving. Meestal hebben voorzangers daarbij een aparte positie. Ook als verhalen en beschouwende teksten een plaats krijgen in religieuze bijeenkomsten, blijft zang de ziel en de ruggengraat. </div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;"><br />
</div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;">Een uitzondering vormt de Islam: in de moskee wordt niet gezongen, tenzij je het reciteren van de Koran of de oproep tot het gebed als zodanig beschouwt. Er zijn onder de geleerden hele discussies over de vraag of zingen in de moskee verboden is, maar de praktijk is dat het niet gebeurt. Het zingen met begeleiding van instrumenten in de moskee wordt algemeen als verboden beschouwd. Zingen is voor moslims verbonden met feesten en dat hoort niet bij hun beleving van de godsdienst. Dit wijst op één belangrijk verband tussen zingen en religie buiten de Islam: zingen verheft en verdiept de dagelijkse beleving tot een feest of tot een pijnlijk gebeuren. </div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;"><br />
</div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;"><span style="font-size: large;"><b>De ziel zingt</b></span></div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;"><br />
</div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;">In Oosters-orthodoxe kerkgemeenschappen kan geen liturgie gevierd worden zonder koor, hoe minimaal ook. Zelf heb ik in mijn Rooms-katholieke jeugd veel ‘stille missen’ meegemaakt, waarbij de priester het ritueel afwerkte, soms stil soms luid gesproken met korte gesproken reacties van een misdienaar of van de gemeenschap. Na het Vaticaans Concilie van 1960 is dit fenomeen zowat helemaal verdwenen, ook bij diegenen die zich tegen de vernieuwing van de liturgie verzetten. Algemeen wordt nu ook van ‘viering’ gesproken. Bij een viering hoort gezang. </div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;"><br />
</div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;">De geschiedenis laat zien dat dat erg verschillend kan zijn en ook nu zien we verschillende vormen van liturgisch gezang. Voor sommigen is de soberheid van het eenstemmige Gregoriaans het toppunt van religieus gezang, anderen vinden dat in de sobere meerstemmigheid van de Byzantijnse liturgie. Voor de kerken van de reformatie is de samenzang van de hele gemeente een wezenlijk kenmerk van de kerkzang en ook in de nieuwe kerkzang is het samen zingen belangrijk. In sommige kerken is dat samen zingen vrij extatisch, vooral in Afrika en in de zwarte kerken van Amerika. In de vieringen van Taizé, waarin ook veel jongeren en nuchtere noorderlingen zich thuis voelen, is vooral de herhaling kenmerkend die aansluit bij de mantra-vorm van Oosterse religies. Voor sommigen blijven de oude koralen in meerstemmige zetting van Bach of anderen toppunt van religieus zingen, of het meegenomen worden in de grootse composities van Schütz of Bach of meer recente componisten.</div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;"><br />
</div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;">Gemeenschappelijk in al deze vormen is de lyrische verheffing van de woorden die gebruikt worden. Bij lof en dank is dit zeer duidelijk: de woorden alleen kunnen dit niet uitdrukken zoals dat gebeurt bij het zingen. De woorden krijgen een extra glans, ze worden als het ware ‘open-gezongen’ waardoor ze ruimte bieden om extra diepte en kracht te krijgen en het gewone te overstijgen. Door deze teksten te zingen worden ze verheven tot het niveau van het onzegbare, worden ze van binnen uit geladen met het religieuze gevoel dat verder gaat dan wat de teksten rationeel uitdrukken. </div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;"><br />
</div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;">Dat kan op uiteenlopende manieren die een verschillend gevoel voor het religieuze uitdrukken. De Griekse goden Apollo en Dionysos zijn de verbeelding van deze uiteenlopende houding tegenover het religieuze. Apollo is de god van de harmonische ordening, Dionysos die van de exstase. Zij vertegenwoordigen twee aspecten van het religieuze die in de religieuze zang hun weerklank vinden. Het Gregoriaans is bijvoorbeeld vooral uitdrukking van de goddelijke harmonie, terwijl negro-spirituals dikwijls meer de exstase oproepen. Ook de twee aspecten die Rudolf Otto heeft onderscheiden in het religieuze kun je in de religieuze zang terugvinden: enerzijds het fascinerende van het mysterie <i style="mso-bidi-font-style: normal;">(mysterium fascinans)</i>, anderzijds het vreeswekkende ervan <i style="mso-bidi-font-style: normal;">(mysterium tremendum). </i></div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;"><br />
</div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;"><span style="font-size: large;"><b>Het zingt in mij</b></span></div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;"><br />
</div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;">In de Oosterse religies heeft zingen echter nog een diepere religieuze betekenis: in het zingen verenigt de zanger zich met het goddelijke, met het diepe wezen van de werkelijkheid. Voorbij deze materiële wereld waarin alles van elkaar onderscheiden en gescheiden is roept de zanger de geestelijke werkelijkheid op waarin alles met elkaar verbonden wordt in de klank, vooral in de klank Oomm. Daarom zijn woorden bij dit zingen niet belangrijk, het gaat vooral de volle rijkdom van de klank met zijn boventonen. Het is een aparte kunst om deze boventonen ook te zingen. </div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;"><br />
</div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;">In de Byzantijnse traditie vinden we dit terug in de opvatting dat de liturgische zang deelname is aan de zang van de engelen bij God. De teksten zijn in deze traditie niet onbelangrijk, maar de langdurige herhaling ervan roept een andere tijdsbeleving op dat die van ons dagelijks leven. De tijd wordt uitgerekt om te verwijlen bij het mysterie. </div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;"><br />
</div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;">De diep-religieuze betekenis die Rudolf Steiner aan muziek hecht ligt in die lijn. Voor hem is muziek de meest directe en intense vorm waarin het geestelijke zich incarneert in het aardse leven. “Doordat we op aarde alleen door middel van de lucht kunnen spreken en zingen, vinden we in de luchtvorm van het toonelement de aardse afspiegeling van iets wat in feite een geest-zielegebeuren is. Het geest-zielekarakter van de toon maakt in feite deel uit van de bovenzinnelijke wereld.” Volgens Steiner was deze beleving van de zang het sterkst in de voor-historische en de vroeg-Griekse tijd waarin eerst de septime en daarna de kwint domineerden. “In de tijd van de septimen werd de drang tot musiceren gevoeld als in bezit genomen worden door de grote geest. In de tijd van de kwinten ervoer men de muziek als een verplaatst zijn in een ander element, buiten zichzelf. Daarbij hoort niet de uitspraak ‘ik zing’, maar ‘de muze zingt in mij’. De Chinezen hebben die beleving ook nu nog.” (Rudolf Steiner over muziek, Zeist 1986, passim; zie ook aflevering 17).</div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;"><br />
</div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;">Een belangrijk aspect van die eenheidsbeleving is de beleving van de gemeenschap met medegelovigen. Het samen zingen schept gemeenschap op basis van gevoel. Tegelijk blijft daarin ruimte voor eigen invulling. Zelf ervaar ik dat sterk in het verschil tussen een gesproken en een gezongen geloofsbelijdenis. Bij een gesproken geloofsbelijdenis stoot ik veel sterker op de tekst die nooit helemaal mijn eigen tekst is en waar ik dikwijls afstand van wil nemen. Het gevoel van eenheid met mijn medegelovigen komt daardoor onder druk te staan. Bij een gezongen belijdenis is die confrontatie veel minder sterk en door de eenheid van het zingen worden de woorden en gedachten van de tekst gerelativeerd. Daarmee kom ik tot een derde aspect van het religieuze zingen.</div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;"><br />
</div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;"><span style="font-size: large;"><b>Een heilig spel</b></span></div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;"><br />
</div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;">Zingen in religieuze bijeenkomsten is ook belangrijk omdat bij het zingen de inhoud van het geloof ‘op afstand’ wordt gezet. Bij het zingen wordt ‘gespeeld’ met het geloof. Ernstige geloofsgegevens krijgen in het zingen een speelse uitdrukking, waarbij de tekst en zijn betekenis op de achtergrond treedt en ruimte maakt voor het gevoel en voor de sfeer. Het is zoals bij het spel van een kind, waarin de werkelijkheid op afstand wordt gezet, zodat ruimte ontstaat om het grote nog ongrijpbare leven te verkennen zonder risico. De hele liturgie is zulk een spel waarin een werkelijkheid wordt gecreëerd die tussen de objectieve feitelijkheid en de subjectieve fantasie in staat. Het is een werkelijkheid in de symbolische wereld die volgens de psycholoog Winnicott zo belangrijk is voor een gezond psychisch leven. </div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;"><br />
</div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;">Dit spel is een kunst die niet evident is. Als men de regels van het spel niet kent of niet respecteert treden vervalsingen op. Als het spel verstart tot een vaststaande ritus werkt het ook niet meer. Dat is ook zo bij het religieuze zingen. Als het verband met het religieuze gevoel verloren is, gaat het religieuze zingen ‘galmen’, klinkt het hol, of wordt het een show zonder religieuze betekenis. Daarom blijft het religieuze zingen ook slechts authentiek als het voortdurend opnieuw geijkt wordt aan de innerlijke religiositeit van de zangers. Daarbij is er echter tweerichtingsverkeer: vanuit nieuwe religieuze beleving kan nieuw religieus zingen groeien, maar ook kan de innerlijke religiositeit zich optrekken aan bestaande religieuze zang. </div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;"><br />
</div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;">Een opvallend fenomeen in dit verband is het feit dat zangers helemaal kunnen opgaan in het zingen van de Matteüspassion van Bach terwijl ze zich verder als volslagen ongelovig beschouwen. Wat is hier aan de hand? Gaat het hier alleen om de schoonheid van de muziek of spreekt deze muziek en dit drama een diepere onbewuste religiositeit aan?</div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;"><br />
</div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;">Cornelis Verhoeven suggereert dat zingen zo liturgisch is omdat het de kans geeft alles te zeggen zonder aan je woord gehouden te worden. We zingen wat we niet menen. Meer nog dan het gebed is het “een wanhopige poging de aanwezigheid van god te dichten...Wat wij eindeloos moeten herhalen zonder er iets mee te bereiken, dat gaan we reciteren. Kinderen die elkaar uitschelden zonder dat de andere partij inderdaad dood wil neervallen, gaan hun scheldwoorden sarrend reciteren en zingen...Men wil god toespreken, zijn leven geven of een nieuw leven beginnen, de aarde vernieuwen en nooit meer zondigen; men wil en zegt alles tegelijk en alles staat op het spel. Maar men zegt het op deze bepaalde toon of zingt het. In de wijze waarop het gezegd en gezongen wordt is het gezegde van zijn karakter van mededeling of uitspraak ontdaan; het wordt alleen maar gezegd en kan niet aan zijn woord gehouden worden...De minst betekenende woorden worden met het meeste enthousiasme, het hardst en met de meest intense herhaling gezongen: heisa, hopsa, faldera, en in de liturgie: amen, alleluia, hosanna.”(Het grote gebeuren, Ambo 1966, blz.245-266)</div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;"><br />
</div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;">Positief geïnterpreteerd kun je dit zingen ook zien als de uitdrukking van de onmacht om het mysterie te grijpen en de voortdurende poging om er toch naar te reiken. Verhoeven wijst echter terecht op het risico dat dit alles hol en onecht wordt. Religieus zingen beweegt zich op het scherp van de snede van authenticiteit, zoals elke religieuze expressie.</div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;">Ook wijst hij terecht op de grenzen van het religieuze zingen. In de oude Latijnse plechtige liturgie werd zowat alles gezongen, ook de lezingen uit de Schrift die daardoor juist hun eigen zeggingskracht verloren. Het is opvallend dat dat nauwelijks nog gebeurt, zelfs in de meest plechtige vieringen. Alleen de recitant in de concertante uitvoeringen van de Matteüspassie brengt het verhaal van Jezus’lijden nog gezongen. Daarna kun je rustig koffie gaan drinken.</div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;">Dit is iets anders dan waar de Bengaalse dichter-zanger Tagore het over heeft.</div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;"><br />
</div><div class="MsoNormal" style="font-family: "Trebuchet MS",sans-serif;"><i style="mso-bidi-font-style: normal;">Als Gij mij zegt te zingen </i></div><div class="MsoNormal" style="font-family: "Trebuchet MS",sans-serif;"><i style="mso-bidi-font-style: normal;">dan is het of mijn hart zal breken van trots:</i></div><div class="MsoNormal" style="font-family: "Trebuchet MS",sans-serif;"><i style="mso-bidi-font-style: normal;"> ik zie U in 't gelaat en tranen komen in mijn ogen. </i></div><div class="MsoNormal" style="font-family: "Trebuchet MS",sans-serif;"><i style="mso-bidi-font-style: normal;">Al wat ruw en wanluidend is in mijn leven</i></div><div class="MsoNormal" style="font-family: "Trebuchet MS",sans-serif;"><i style="mso-bidi-font-style: normal;">versmelt tot één zoete harmonie – </i></div><div class="MsoNormal" style="font-family: "Trebuchet MS",sans-serif;"><i style="mso-bidi-font-style: normal;">en mijn aanbidding spreidt vleugelen als een blijde vogel, </i></div><div class="MsoNormal" style="font-family: "Trebuchet MS",sans-serif;"><i style="mso-bidi-font-style: normal;">die vlucht neemt over de zee.</i></div><div class="MsoNormal" style="font-family: "Trebuchet MS",sans-serif;"><i style="mso-bidi-font-style: normal;">Ik weet dat mijn zang U behaagt. </i></div><div class="MsoNormal" style="font-family: "Trebuchet MS",sans-serif;"><i style="mso-bidi-font-style: normal;">Ik weet dat ik alleen als een zanger tot Uw aanwezen nader.</i></div><div class="MsoNormal" style="font-family: "Trebuchet MS",sans-serif;"><i style="mso-bidi-font-style: normal;">Met den rand van de wijd spreidende wiek mijns gezangs raak ik Uwe voeten, - </i></div><div class="MsoNormal" style="font-family: "Trebuchet MS",sans-serif;"><i style="mso-bidi-font-style: normal;">tot waar ik mij nooit te reiken zou vermeten.</i></div><div class="MsoNormal" style="font-family: "Trebuchet MS",sans-serif;"><i style="mso-bidi-font-style: normal;">Dronken van zanggeluk vergeet ik mijzelven </i></div><div class="MsoNormal" style="font-family: "Trebuchet MS",sans-serif;"><i style="mso-bidi-font-style: normal;">en noem U Vriend, </i></div><div class="MsoNormal" style="font-family: "Trebuchet MS",sans-serif;"><i style="mso-bidi-font-style: normal;">die toch mijn Heer zijt.</i></div><div class="MsoNormal"><br />
</div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;">Rabindranath Tagore (1861-1941)Wijzangen, vert. Frederik van Eeden, Kluwer, Deventer 1969</div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;"><br />
</div>Jef De Schepperhttp://www.blogger.com/profile/16256153858605765809noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-7591513762018775232.post-74192708537039939842012-01-05T07:22:00.000-08:002012-01-05T07:25:50.790-08:0022. Nieuwe kerkzang<div class="MsoNormal"><i style="mso-bidi-font-style: normal;">In de katholieke kerk hebben gedurende de laatste 100 jaar grote veranderingen plaats gevonden. De ontwikkelingen in de kerkzang weerspiegelen de ontwikkelingen in het geloof en de verschillen tussen verschillende groepen in de kerk. Het lijkt er op uit te draaien dat de liederen die je in de kerk zingt aangeven welk soort gelovige je bent. </i></div><div class="MsoNormal"><br />
</div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;"><span style="font-size: large;"><b>Weer zingen in de kerk</b></span></div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;"><br />
</div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;"><b> </b>Als kind leerde ik in mijn katholieke kerk twee soorten kerkmuziek kennen: vrome liederen uit een liedbundel en Gregoriaans. Het was de tijd dat in de katholieke kerk hier intense pogingen gedaan werden om het kerkvolk weer aan het zingen te krijgen. Dat lukte maar zeer ten dele: veel gelovigen waren gewend om de kerkdienst stil te ondergaan en wilden dat zo houden. De zang hoorde wel bij de kerkdienst, maar werd verzorgd door de priesters en het koor. De priesters zongen reciterend in het Latijn lezingen en gebeden, het koor zong het Gregoriaanse kyriale of een meerstemmige mis en tussendoor enkele meerstemmige stukken. Dit in de plechtige missen, de hoogmis. De meeste missen verliepen echter in stilte. De religieuze beleving van de aanwezige gelovigen was sterk geïndividualiseerd. </div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;"><br />
</div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;">Door volkszang in te voeren met liederen in het Nederlands, probeerden de priesters de gelovigen meer actief en bewust te betrekken bij de dienst. Dat paste in een grote beweging om de katholieke gelovigen tot een meer actieve geloofsbeleving te brengen, in een tijd dat het geloof onder grote druk kwam van het moderne leven en denken. Veel liederen die gezongen werden hadden ook een strijdend karakter, zowel de tekst als de muziek. Ik herinner me nog dat we zongen: “Wij willen God in heel ons leven en weg met hem die God weerstaat (bis).”</div><span style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;"> </span><br />
<div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;"><br />
</div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;">In de priesteropleiding werd ik actief ingewijd in het zingen van het Gregoriaans. De grote zorg die daaraan besteed werd paste in de beweging om de katholieke liturgie te vernieuwen door terugkeer naar de oude bronnen. Ik maakte kennis met de schat van de oude Latijnse gezangen en genoot van de sobere ingehouden religiositeit die eruit sprak. Het was een intense ervaring om met een groep gelijkgestemden eenstemmig Gregoriaans te zingen. </div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;"><br />
</div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;">Toch groeide tegelijk in die kring de wens om het gemeenschapskarakter van de liturgie duidelijker vorm te geven in de opstelling door de altaartafel centraal te stellen en in het gebruik van de eigen taal voor lezingen en gebeden. Stiekem experimenteerden we daar al mee. Ook waren we enthousiast over de Missa Luba, waarbij de Latijnse gezangen van de mis gezongen werden op Kongolese ritmes en melodieën. Iets van de eigen cultuur van de Kongolezen werd daarmee geïntegreerd in de liturgie en er kwam nieuw leven in de kerkdiensten.</div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;"><br />
</div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;"><span style="font-size: large;"><b>Nieuwe liturgie</b></span></div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;"><br />
</div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;">In het Tweede Vaticaans Concilie (1960-1964) werden de wensen tot vernieuwing van de liturgie overgenomen en meteen kwam er een explosie aan creativiteit. Op allerlei wijzen werd er geëxperimenteerd met nieuwe teksten en nieuwe muziek. Niet altijd even gelukkig, maar uitermate boeiend en inspirerend. De beat-missen wekten enthousiasme én wrevel bij het kerkvolk; ze verdwenen weer vrij snel. Het bleek niet zo eenvoudig om het succes van de missa Luba naar Europa over te plaatsen. Een goed componist als Ariel Ramirez lukte daarin wél met zijn Misa Criolla op basis van Argentijnse volksmuziek met Spaanse vertalingen van de vaste Latijnse kerkgezangen. </div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;"><br />
</div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;">Voor het dagelijks gebruik in de nieuwe liturgie in Europa was het succes in eerste instantie vooral voor de nieuwe psalmen en liederen in de volkstaal die aansloten bij de oude kerkelijke traditie. De voortrekkers kwamen eerst uit Frankrijk, met Gelineau die als eerste Franse psalmen componeerde op basis van het Gregoriaans en Deiss met nieuwe Franse hymnen. Al snel werd dit door verschillende Nederlandstalige componisten overgenomen en verder gezet met meer of minder succes. In Vlaanderen was het vooral Ignace De Sutter die succes had met zijn nieuwe liederen en als promotor van nieuwe kerkmuziek. Nieuwe psalmvertalingen vormden dikwijls de basis. Al deze muziek was in de eerste plaats gericht op het zingen van de hele gemeenschap. De kerkkoren hadden wel een voortrekkersrol, maar kwamen als koor niet echt aan hun trekken. Daarom bleven zij naast deze nieuwe muziek ook teruggrijpen op hun oude repertoire en op het Gregoriaans. </div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;"><br />
</div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;"><span style="font-size: large;"><b>Oosterhuis</b></span></div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;"><br />
</div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;">In Nederland werd de Studentenecclesia van Amsterdam een zeer levendig centrum van nieuwe liturgie met nieuwe teksten, vooral van Huub Oosterhuis. Een letterlijke vertaling van de oude Latijnse teksten bleek niet meer aan te sluiten bij het actuele levens- en geloofsgevoel. Eerst schreef Oosterhuis nieuwe teksten op de muziek van oude koralen en protestantse gezangen, later componeerde Bernard Huijbers ook nieuwe muziek op teksten van Oosterhuis. In deze teksten sloot deze sterk aan bij de bijbel en bij een nieuwe visie op het christelijk geloof. Van een eenvoudige liedvorm evolueerde de muziek naar muziek waarbij het koor een eigen rol kreeg toebedeeld. </div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;"><br />
</div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;">Na Huijbers gingen ook anderen muziek componeren op de teksten van Oosterhuis, waarbij vooral Antoine Oomen koren en kerkvolk weet aan te spreken. Zo ontstond een indrukwekkend repertoire aan liturgische muziek, dat nog steeds wordt uitgebreid. In de schaduw van Oosterhuis en zijn componisten waren en zijn ook andere tekstschrijvers en componisten creatief, zodat we op dit moment in het Nederlands beschikken over een ongekende rijkdom aan nieuwe liturgische muziek. Dit staat in schril contrast met de afnemende vitaliteit van de christelijke kerken in het algemeen in onze streken.</div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;"><br />
</div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;">Opmerkelijk is dat de liederen van Oosterhuis op zeer brede schaal in de katholieke kerk gezongen worden en dat ook protestanten er vrij veel gebruik van maken. Zijn teksten lijken de scheiding tussen de christelijke kerken te overstijgen. Toch dient zich de laatste tijd een nieuwe scheiding der geesten aan. Behoudende groepen herkennen hun geloof niet meer in deze teksten en zijn hier en daar in actie gekomen om de liederen van Oosterhuis te verwijderen uit de praktijk van de katholieke liturgie. Dit was te verwachten voor wie oog heeft voor het verschil tussen de traditionele visie op het christelijke geloof en de visie die uit de teksten van Oosterhuis spreekt. Het kan eerder verbazen dat deze reactie zolang uitgebleven is.</div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;"><br />
</div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;">Het zou een interessant onderzoeksproject zijn om na te gaan welke rol de teksten van Oosterhuis en de muziek van deze nieuwe liederen, vooral van Oomen, spelen in het succes ervan bij het kerkvolk. Het is een uniek verschijnsel dat één tekstschrijver zulk uitgebreid nieuw repertoire liturgische gezangen tot stand brengt. Dat houdt verband met het bestaan van een kerkgemeenschap die haar eigen weg gaat en op een eigen wijze het geloof beleeft. Het wijst er ook op dat bij dit zingen de teksten een aanzienlijke rol spelen. Het is mijn indruk dat de teksten van Oosterhuis voldoende bijbels zijn om herkenning op te roepen en voldoende poëtisch om ruimte te laten voor de eigen gedachten en gevoelens van de gelovigen. Ik vermoed dat de teksten soms vrij cryptisch zijn voor de grote groep van de gelovigen, maar dat men dit voor lief neemt in het geheel en met de muziek die erop gezet is. Als de muziek goed is neemt men veel voor lief in de tekst. Dat geldt zeker voor oudere gezangen, maar ook voor de nieuwe. Daarmee stoten we weer op de complexe relatie tussen tekst en muziek bij het zingen. </div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;"><br />
</div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;">De beschreven ontwikkelingen zijn grotendeels beperkt tot Nederland en Vlaanderen. Ze zijn deels terug te vinden in andere landen van Europa. Buiten Europa ligt de situatie anders en erg verschillend. </div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;">Mensen die kennis maken met liturgische vieringen in Afrika zijn onder de indruk van de levendigheid ervan. Het zingen speelt daarin een grote rol, zoals in het hele leven van deze mensen. De teksten zullen zeker eenvoudiger zijn dan die van Oosterhuis. Ik heb daarvan te weinig kennis om uitspraken te doen over kenmerken van de zang in deze vieringen en de relatie van deze zang tot de geloofsbeleving.</div><div class="MsoNormal"><br />
</div><div class="MsoNormal"></div><div class="MsoNormal"><br />
<br />
</div><div class="MsoNormal" style="font-family: "Trebuchet MS",sans-serif;"><span style="font-size: large;"><b>Laat mij maar zingen</b></span></div><div class="MsoNormal" style="font-family: "Trebuchet MS",sans-serif;"><br />
</div><div class="MsoNormal" style="font-family: "Trebuchet MS",sans-serif;">Laat mij maar zingen, zolang het nog kan.</div><div class="MsoNormal" style="font-family: "Trebuchet MS",sans-serif;">Laat mij toch zingen zolang ik nog ben</div><div class="MsoNormal" style="font-family: "Trebuchet MS",sans-serif;">bij mijn verstand en bij stem.</div><div class="MsoNormal" style="font-family: "Trebuchet MS",sans-serif;"><br />
</div><div class="MsoNormal" style="font-family: "Trebuchet MS",sans-serif;">Wie zal ik zingen? Jou zal ik zingen</div><div class="MsoNormal" style="font-family: "Trebuchet MS",sans-serif;">geen andere, geen vreemde</div><div class="MsoNormal" style="font-family: "Trebuchet MS",sans-serif;">jou, alleen jou, en weer jou.</div><div class="MsoNormal" style="font-family: "Trebuchet MS",sans-serif;"><br />
</div><div class="MsoNormal" style="font-family: "Trebuchet MS",sans-serif;">Zolang de aarde nog rond is</div><div class="MsoNormal" style="font-family: "Trebuchet MS",sans-serif;">en vrede een vierkante cirkel – </div><div class="MsoNormal" style="font-family: "Trebuchet MS",sans-serif;">laat mij toch zingen, mijn hart op mijn tong.</div><div class="MsoNormal" style="font-family: "Trebuchet MS",sans-serif;"><br />
</div><div class="MsoNormal" style="font-family: "Trebuchet MS",sans-serif;">Zolang de oorlogen duren, de levenden sterven,</div><div class="MsoNormal" style="font-family: "Trebuchet MS",sans-serif;">de doden niet opstaan</div><div class="MsoNormal" style="font-family: "Trebuchet MS",sans-serif;">laat ons toch zingen </div><div class="MsoNormal" style="font-family: "Trebuchet MS",sans-serif;">met morgengoudlippen uit avondroodkelen</div><div class="MsoNormal" style="font-family: "Trebuchet MS",sans-serif;">de eeuwige woorden van liefde en vrede –</div><div class="MsoNormal" style="font-family: "Trebuchet MS",sans-serif;">van jou, alleen jou, en weer jou.</div><div class="MsoNormal"><br />
</div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;">H.Oosterhuis</div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;"><i style="mso-bidi-font-style: normal;">Wie bestaat: nieuwe gedichten, </i>Ten Have 2008</div>Jef De Schepperhttp://www.blogger.com/profile/16256153858605765809noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-7591513762018775232.post-69920069208716946702011-12-28T07:12:00.000-08:002011-12-28T07:12:24.132-08:0021. Zingen in de kerk<!--[if gte mso 9]><xml> <w:WordDocument> <w:View>Normal</w:View> <w:Zoom>0</w:Zoom> <w:HyphenationZone>21</w:HyphenationZone> <w:Compatibility> <w:BreakWrappedTables/> <w:SnapToGridInCell/> <w:WrapTextWithPunct/> <w:UseAsianBreakRules/> </w:Compatibility> <w:BrowserLevel>MicrosoftInternetExplorer4</w:BrowserLevel> </w:WordDocument> </xml><![endif]--><!--[if gte mso 10]> <style>
/* Style Definitions */
table.MsoNormalTable
{mso-style-name:Standaardtabel;
mso-tstyle-rowband-size:0;
mso-tstyle-colband-size:0;
mso-style-noshow:yes;
mso-style-parent:"";
mso-padding-alt:0cm 5.4pt 0cm 5.4pt;
mso-para-margin:0cm;
mso-para-margin-bottom:.0001pt;
mso-pagination:widow-orphan;
font-size:10.0pt;
font-family:"Times New Roman";}
</style> <![endif]--> <br />
<div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;"><i style="mso-bidi-font-style: normal;">Tot hiertoe heb ik het gehad over zingen in het algemeen, zonder aandacht te besteden aan de situaties waarin gezongen wordt. Een situatie waarin zingen van oudsher een grote rol speelt zijn religieuze bijeenkomsten. In de meeste godsdiensten speelt zang een grote rol, vroeger en nu. De verschillen zijn echter zeer groot. De verschillen in de wijze waarop het religieuze beleefd wordt is wellicht nergens zo duidelijk te zien als in de het zingen. Dit is stof voor enkele afleveringen van deze beschouwingen. We beginnen dichtbij huis, bij de zang van christenen in hun religieuze bijeenkomsten.</i></div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;"><br />
</div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;"><span style="font-size: large;"><b>Het begin</b></span></div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;"><br />
</div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;"><b> </b>Welke rol zang gespeeld heeft in de eerste eeuwen van het christendom is niet duidelijk. Die was waarschijnlijk zeer beperkt, zoals in de joodse synagoge die eerder een leerhuis was en pas na de verwoesting van de tempel van Jeruzalem iets van de muzikale traditie daarvan overnam. Toch kan het reciterend zingen van bijbelteksten daar al begonnen zijn en ook het zingen van psalmen. Waarschijnlijk hoorden daar korte interventies van de gemeenschap bij zoals ‘Amen’ en ‘alleluia’. De beschrijving die Paulus geeft van bijeenkomsten in Korinthe (1 Kor 14) geeft een beeld van vrij rumoerige bijeenkomsten met extatisch ‘profeteren’, spreken in onverstaanbare talen en zingen van psalmen. Al vrij vroeg ontstaan eigen christelijke hymnen die door de hele gemeenschap samen gezongen werden. De bekendste is het ‘Gloria in excelsis’, oorspronkelijk een Griekse hymne van vóór de derde eeuw. </div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;"><br />
</div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;">Na de publieke aanvaarding van het christelijk geloof en zijn verheffing tot staatsgodsdienst (in 380), worden de liturgische vieringen stilaan feestelijker en krijgen zangers en koren een grotere rol. Daarnaast ontstaat een groot aantal hymnen die bestemd waren voor zang door de hele gemeenschap. Vooral Ambrosius (339-397), bisschop van Milaan, heeft veel hymnen geschreven ter lering en vorming van zijn gelovigen. Augustinus, leerling en groot bewonderaar van Ambrosius, waarschuwde nochtans tegen te mooi zingen. Volgens hem kon zang zo verleidelijk zijn dat het gevaarlijk werd: het zou de luisteraar afleiden en op slechte ideeën kunnen brengen. Hij vond daarom dat zang zo eentonig mogelijk moest zijn. </div><span style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;"> </span><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;"><br />
</div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;"><span style="font-size: large;"><b>Gregoriaans</b></span></div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;"><br />
</div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;">Het resultaat van deze creatieve periode vinden we in de Westerse kerk terug in het Gregoriaans, zoals het na enkele eeuwen wordt vastgelegd door Paus Gregorius, terwijl de Oosterse kerken hun eigen weg gaan. In het Gregoriaans zien we een uitgebreid gamma van muziekvormen: zingend reciteren van bijbelteksten en gebeden door solisten (o.a. priesters), eenvoudige acclamaties voor de hele gemeenschap bij lezingen, gebeden en litanieën, kunstige muzikale uitwerkingen voor koor van acclamaties zoals het Kyrie eleison en vaste onderdelen van de viering, zoals opening, tussenzang tussen de lezingen, offerzang en communiezang die samen het graduale vormen. </div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;">Opvallend is hierbij het ontbreken van instrumentale begeleiding. Instrumentale muziek werd geassociëerd met heidense rituelen en profane feesten. </div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;"><br />
</div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;">In een latere tijd ontstaan schitterende sologezangen, zoals het Exsultet in de paasnacht en breeduitgesponnen vocalises bij de alleluia. Interessant is dat op deze vocalises ook weer teksten gezet worden, waardoor nieuwe gezangen ontstaan, bijvoorbeeld de paashymne Victimae Paschali laudes. De ontwikkelingen zijn een spel tussen klank en woord, waarbij soms de klank overheerst en soms het woord. Daarbij mogen we niet vergeten dat het Latijn van de Gregoriaanse muziek al vrij snel onverstaanbaar is voor het gewone volk, zodat het voor hen toch vooral een sfeerscheppend element is in de viering. </div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;"><br />
</div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;">Het Gregoriaans wordt een onderdeel van het grote mysteriespel dat de eucharistievieringen vanaf de vroege middeleeuwen voor de gelovigen zijn. Dat geldt overigens ook voor een groot deel van de clerus en de kloosterlingen die een groot deel van hun dag vullen met het zingend reciteren van psalmen en de dagelijkse gezongen eucharistieviering. </div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;"><br />
</div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;"><span style="font-size: large;"><b>Meerstemmigheid</b></span></div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;"><br />
</div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;">Naarmate de liturgievieringen onderdeel worden van de pracht en praal aan de hoven van vorsten en bisschoppen doet de meerstemmigheid zijn intrede. Zo ontstaat de westerse muziek. Met gespecialiseerde koren ontstaat een meer en meer verfijnde koorzang. Daarbij is niet altijd duidelijk tot wiens eer gezongen wordt, die van God of die van de geldschieter. De teksten die gezongen worden zijn overwegend religieus. De religiositeit van de zang is echter een gans andere dan die van de oude Gregoriaanse zang. </div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;"><br />
</div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;">De zangkunst krijgt zijn eigen dynamiek en staat eerder extern ten dienste van het geloof en de godsvrucht dan dat het een uitdrukking is van innerlijke bewogenheid. Een ontwikkeling die in alle vormen van de West-Europese kunst waar te nemen is. Het onderscheid tussen profane en religieuze zang verzwakt. Toch ontstaat in die tijd kerkmuziek die getuigt van echte religieuze bewogenheid, tenminste van de componist. Zoals in de schilderkunst de Vlaamse Primitieven het nieuwe levensgevoel weten te integreren met diepe religiositeit, zijn er ook een aantal componisten, met name van Vlaamse origine, die nieuwe muziek brengen die ook religieus ontroert, bijvoorbeeld Philippus de Monte en Orlandus Lassus. </div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;"><br />
</div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;">De gewone gelovige is intussen de zwijgende toehoorder geworden, die de kunstige zang bewondert en meegenomen wordt in de grootsheid van de vieringen ter ere van God, als hij tenminste het geluk heeft daaraan deel te kunnen nemen. De zang van het gelovige volk verplaatst zich met de vroomheid naar rituelen buiten de officiële liturgie: bedevaarten, vooral naar Maria, en processies. In de eucharistievieringen wordt volop gezongen door de clerus en het koor in de grootse vieringen in de grote kerken en plaatselijk in de ‘hoogmis’. Daarbuiten zijn er alleen ‘stille missen’, waarin de gelovigen hun zondagsplicht volbrengen of waarin ze hun eigen stille devoties praktiseren, zoals de rozenkrans.</div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;"><br />
</div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;"><span style="font-size: large;"><b>Reformatie</b></span></div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;"><br />
</div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;">De reformatoren gaan meteen terug naar de gemeenschappelijke zang. Daartoe ontstaan in korte tijd een groot aantal vrome gezangen in strofische vorm, soms op oude volkse melodieën. De psalmen uit de Schrift vormen daarbij een belangrijke bron voor de teksten. Ze worden in de volkstalen vertaald en op muziek gezet die door het volk te zingen is. Deze zang vormt in de kerken van de Reformatie een belangrijk onderdeel van de diensten, naast de lezing van de Bijbel en de uitvoerige preek. </div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;"><br />
</div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;">In de Calvinistische kerken blijft deze sobere volkszang lang de regel. De Duitse Lutheranen nemen de rijkdom van de veelstemmige koorzang mee naar de diensten in de eigen taal. Daar ontstaat een schat aan nieuwe koormuziek die muzikaal hoogstaand is en tegelijk zeer religieus. Hoogtepunt daarvan zijn de motetten van Heinrich Schütz en de Passionen van Johan Sebastian Bach. </div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;"><br />
</div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;">In de Anglicaanse kerk ontstaat een eigen vorm van psalmodiëren die tegelijk de rijkdom heeft van de meerstemmigheid en de soberheid van het Gregoriaans. De piëtistische kerken die in het Angelsaksische christendom daarna ontstaan (Methodisten, Baptisten,...) brengen een groot aantal vrome liederen voort waarin het geloof sterk gevoelsmatig bezongen wordt. Zij vormen een belangrijk instrument in de geloofsvorming van de kerkleden van deze gemeenschappen. </div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;"><br />
</div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;">Als de negerslaven in de Verenigde Staten hun toevlucht zoeken tot deze kerken ontstaan in die lijn de negro-spirituals, met Afrikaans ritme en emotie op vrome klagende of troostende teksten. Deze spirituals vormen in veel van deze kerken het belangrijkste element in de liturgische vieringen, waarin de emotie belangrijker is dan de inhoudelijke prediking.</div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;"><br />
</div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;"><span style="font-size: large;"><b>Oosters-Orthodox</b></span></div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;"><br />
</div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;">Een apart verhaal vormt de zang in de Oosters-Orthodoxe kerken. Oorspronkelijk was er grote verwantschap tussen Oost en West wat betreft de zang in de christelijke gemeenschappen. Vanaf de 4<sup>de</sup> eeuw vervreemden de Westerse en de Oosterse kerken geleidelijk van elkaar. De Oosterse christenen zijn vooral gericht op spiritualiteit en mystiek. Voor hen is de liturgie een afspiegeling van de hemelse werkelijkheid. De zang wordt gezien als voortkomend van de engelen en delend in hun hemels zingen. </div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;"><br />
</div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;">Onder invloed van de verschillende plaatselijke zangculturen krijgt de zang in de Oosterse kerken een eigen koloriet. Zoals in het Westen begint het met syllabische zang, één noot voor elke lettergreep en ontwikkelt die zich tot zang met meer versiering, meer noten per lettergreep. De meerstemmigheid die wij nu zo typisch vinden voor de Oosters<span lang="EN-US" style="mso-ansi-language: EN-US;">-</span>Orthodoxe liturgie is opvallend genoeg ontstaan onder de invloed van de westerse meerstemmigheid.<span style="mso-spacerun: yes;"> </span>Deze meerstemmigheid gaat echter niet zijn eigen leven lijden zoals in het westen, maar blijft sober en dienstbaar aan een innerlijke religiositeit. Het blijft, veel meer dan in het westen, typisch kerkmuziek. </div><div style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;"><br />
</div><div style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;">Vanaf paus Pius X (1903) wordt door de leiding van de katholieke kerk de actieve deelname van de gelovigen aan de eucharistievieringen bevorderd. Dit als onderdeel van een algemene activering<span style="mso-spacerun: yes;"> </span>van de katholieke gelovigen tegenover het oprukkende ongeloof. De kerkzang krijgt daarmee een nieuwe impuls. Dat is stof voor een volgende aflevering.</div><div style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;"><br />
</div><div style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;"><span style="font-size: large;"><b>Tot slot</b></span></div><div style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;"><br />
</div><div style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;"><b> </b>Als we het geheel overzien dan zien we in de christelijke kerkzang een aantal spanningen die verband houden met accenten in de beleving van het geloof. Vooreerst is er spanning tussen feestelijkheid en soberheid, het extraverte en het introverte. Soms zien we vooral de feestelijkheid van de geloofsbeleving naar voren komen, tot het extatische toe, soms is het vooral de soberheid die vooropstaat. De dionysische drive van het gevoel wordt steeds weer tot de orde geroepen door de apollinische orde van het verstand. </div><div style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;"><br />
</div><div style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;">Daarmee verbonden is de spanning tussen de prioriteit van de klank of die van het woord. Dat is niet verwonderlijk bij de christelijke godsdienst die bij de godsdiensten van het woord hoort. Vooral in de oude kerk en bij de Reformatie is de nadruk op het woord sterk aanwezig. Tussendoor wordt dit regelmatig overspoeld door de rijkdom van de klank. </div><div style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;">Daarnaast zien we ook steeds weer de spanning tussen de eerder hierarchische en de eerder democratische praktijk van het zingen in de kerk. Soms is het zingen voorbehouden aan de voorgangers en voorzangers, soms ligt de nadruk op de deelname van de hele kerkgemeenschap. Ook daarin kun je een verschil in geloofsbeleving herkennen. </div><div style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;">Zo geeft de geschiedenis van de kerkzang aanwijzingen voor de geschiedenis van de geloofsbeleving van de gelovige mensen in hun verscheidenheid.</div><div class="MsoNormal"><br />
</div><div class="MsoNormal"><br />
</div><div class="MsoNormal" style="font-family: "Trebuchet MS",sans-serif;"><b>Lied</b></div><span style="font-family: "Trebuchet MS",sans-serif;"> </span><div class="MsoNormal" style="font-family: "Trebuchet MS",sans-serif;"><br />
</div><div class="MsoNormal" style="font-family: "Trebuchet MS",sans-serif;">Niet te schatten sinds wanneer.</div><div class="MsoNormal" style="font-family: "Trebuchet MS",sans-serif;">Al dat gepraat over u al die boeken.</div><div class="MsoNormal" style="font-family: "Trebuchet MS",sans-serif;"><br />
</div><div class="MsoNormal" style="font-family: "Trebuchet MS",sans-serif;">Niets bereikt u</div><div class="MsoNormal" style="font-family: "Trebuchet MS",sans-serif;">niemand haalt u dichterbij.</div><div class="MsoNormal" style="font-family: "Trebuchet MS",sans-serif;"><br />
</div><div class="MsoNormal" style="font-family: "Trebuchet MS",sans-serif;">Enkel te zingen</div><div class="MsoNormal" style="font-family: "Trebuchet MS",sans-serif;">zijt gij.</div><div class="MsoNormal"><br />
</div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;">Huub Oosterhuis, </div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;">Godweet komt het goed, Rainbow Pockets 2005</div>Jef De Schepperhttp://www.blogger.com/profile/16256153858605765809noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-7591513762018775232.post-82976487799191556762011-12-27T06:11:00.000-08:002011-12-27T06:15:37.814-08:00Extra: gedicht bij Kerst en Nieuwjaar<i>Beste bloglezers,</i><br />
<br />
<i>Als extra dit keer een kerstgedicht rond zingen. Het is ook opgenomen in mijn bundel </i>Elk nieuw jaar Kerst, <i>verschenen in 2009 bij Free Musketeers ISBN 978 90 484 0851 1. Daarin heb ik gedichten opgenomen die ik in de voorbije jaren rond Kerst en Nieuwjaar schreef, aangevuld met enkele beschouwingen bij evangelieteksten en schilderijen rond Kerst.</i><br />
<br />
<br />
<div class="MsoNormal"><a href="http://www.blogger.com/post-edit.g?blogID=7591513762018775232&postID=8297648779919155676" name="_Toc228943880"></a><a href="http://www.blogger.com/post-edit.g?blogID=7591513762018775232&postID=8297648779919155676" name="_Toc228939810"></a><a href="http://www.blogger.com/post-edit.g?blogID=7591513762018775232&postID=8297648779919155676" name="_Toc228939461"></a><a href="http://www.blogger.com/post-edit.g?blogID=7591513762018775232&postID=8297648779919155676" name="_Toc228505763"></a><a href="http://www.blogger.com/post-edit.g?blogID=7591513762018775232&postID=8297648779919155676" name="_Toc225242141"></a><a href="http://www.blogger.com/post-edit.g?blogID=7591513762018775232&postID=8297648779919155676" name="_Toc225242008"></a><a href="http://www.blogger.com/post-edit.g?blogID=7591513762018775232&postID=8297648779919155676" name="_Toc225241858"></a><a href="http://www.blogger.com/post-edit.g?blogID=7591513762018775232&postID=8297648779919155676" name="_Toc225240725"></a><a href="http://www.blogger.com/post-edit.g?blogID=7591513762018775232&postID=8297648779919155676" name="_Toc225239959"></a><a href="http://www.blogger.com/post-edit.g?blogID=7591513762018775232&postID=8297648779919155676" name="_Toc225239343" style="font-family: "Trebuchet MS",sans-serif;"><b style="mso-bidi-font-weight: normal;">In het begin</b></a></div><div class="MsoNormal" style="font-family: "Trebuchet MS",sans-serif;"><br />
</div><div class="MsoNormal" style="font-family: "Trebuchet MS",sans-serif;">In het begin was </div><div class="MsoNormal" style="font-family: "Trebuchet MS",sans-serif;">stilte,</div><div class="MsoNormal" style="font-family: "Trebuchet MS",sans-serif;">toen klank </div><div class="MsoNormal" style="font-family: "Trebuchet MS",sans-serif;">van wind en zee,</div><div class="MsoNormal" style="font-family: "Trebuchet MS",sans-serif;">roep van dieren,</div><div class="MsoNormal" style="font-family: "Trebuchet MS",sans-serif;">zang van vogels,</div><div class="MsoNormal" style="font-family: "Trebuchet MS",sans-serif;">kreten van mensen,</div><div class="MsoNormal" style="font-family: "Trebuchet MS",sans-serif;">hun lachen en huilen.</div><div class="MsoNormal" style="font-family: "Trebuchet MS",sans-serif;">Toen woorden, zinnen, verhalen,</div><div class="MsoNormal" style="font-family: "Trebuchet MS",sans-serif;">rijkdom van ontelbare talen,</div><div class="MsoNormal" style="font-family: "Trebuchet MS",sans-serif;">de wereld in mensenhand</div><div class="MsoNormal" style="font-family: "Trebuchet MS",sans-serif;">met muren onzin, misverstand.</div><div class="MsoNormal" style="font-family: "Trebuchet MS",sans-serif;"><br />
</div><div class="MsoNormal" style="font-family: "Trebuchet MS",sans-serif;">Het woord bloeide open tot lied,</div><div class="MsoNormal" style="font-family: "Trebuchet MS",sans-serif;">werd door de adem van het hart</div><div class="MsoNormal" style="font-family: "Trebuchet MS",sans-serif;">klank van vreugde en verdriet.</div><div class="MsoNormal" style="font-family: "Trebuchet MS",sans-serif;">Het woord is mens geworden,</div><div class="MsoNormal" style="font-family: "Trebuchet MS",sans-serif;">de mensenzoon een levend lied,</div><div class="MsoNormal" style="font-family: "Trebuchet MS",sans-serif;">geboren uit Gods adem,</div><div class="MsoNormal" style="font-family: "Trebuchet MS",sans-serif;">die muren sloopt van misverstand,</div><div class="MsoNormal" style="font-family: "Trebuchet MS",sans-serif;">en zin geeft om te leven.</div><div class="MsoNormal" style="font-family: "Trebuchet MS",sans-serif;"><br />
</div><div class="MsoNormal" style="font-family: "Trebuchet MS",sans-serif;">Laat nu zijn lied</div><div class="MsoNormal" style="font-family: "Trebuchet MS",sans-serif;">vanuit de stilte klinken:</div><div class="MsoNormal" style="font-family: "Trebuchet MS",sans-serif;">Eer aan God op de aarde</div><div class="MsoNormal" style="font-family: "Trebuchet MS",sans-serif;">en vrede aan de mensen</div><div class="MsoNormal" style="font-family: "Trebuchet MS",sans-serif;">die zingen met hun hart.</div>Jef De Schepperhttp://www.blogger.com/profile/16256153858605765809noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-7591513762018775232.post-67201566363808345322011-12-22T03:42:00.000-08:002011-12-22T04:03:07.312-08:0020. Zingen en de visie van Jung op kunst<div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;"><i style="mso-bidi-font-style: normal;">Ik las het boek van Tjeu van den Berk, </i>Eigenzinnig kunstzinnig. De visie van Carl Gustav Jung op kunst. <i style="mso-bidi-font-style: normal;">Dat leverde weer een doordenkertje op voor de zingende mens.</i></div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;"><i style="mso-bidi-font-style: normal;">De Zwitser Jung </i><i style="mso-bidi-font-style: normal;"><span lang="EN-US">(1875-1961) was </span>één van de grondleggers van de psychoanalyse en een cultuurfilosoof. Eerst collega van Siegmund Freud, werd hij later diens tegenpool. Hij verzette zich tegen de eenzijdige rationalistische visie van Freud en legde nadruk op de positieve waarde en het grote belang van de niet</i><i style="mso-bidi-font-style: normal;"><span lang="EN-US">-</span>rationele krachten in mensen. Hij was erg geïnteresseerd in kunst en was op bescheiden schaal ook zelf beeldend kunstenaar. </i></div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;"><br />
</div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;"><span style="font-size: large;"><b>De kunstenaar overstijgt zichzelf</b></span></div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;"><br />
</div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;"></div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;"><b> </b>Volgens Jung verbeeldt de kunstenaar onbewuste gegevens (complexen) van de cultuur waarin hij leeft. In dat opzicht is het kunstwerk geen product van de kunstenaar persoonlijk, maar iets dat de kunstenaar overstijgt. De kunstenaar weet zelf niet helemaal wat hij maakt, maar wordt gedreven door archetypen (overgeërfde oerindrukken) die in het onbewuste aanwezig zijn. </div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;"><br />
</div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;">De kunstenaar bereikt dit onbewuste met zijn intuïtie. Die is te onderscheiden van het denken, maar ook van het gevoel. De drijvende kracht daarbij is de libido. Deze libido ziet Jung echter niet uitsluitend seksueel, zoals Freud deed. De seksuele drift is voor Jung slechts één vorm van de libido, die hij ziet als de “psychische energie in het algemeen”, die op zijn beurt een vorm is van de kosmische energie. Religie en kunst zijn geen afgeleiden van de seksuele drift die in de cultuur verdrongen wordt, ze zijn naast de erotiek originele vruchten van de algemene levensdrift en van de kracht die de hele kosmos in beweging houdt.</div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;"></div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;"><br />
</div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;">Volgens Jung (en vele anderen) zijn er twee basisvormen van kunst: de introverte kunst en de extraverte kunst, die overigens in de praktijk meestal vermengd zijn. Bij de introverte kunst speelt de innerlijke gedrevenheid van de kunstenaar de hoofdrol (hij wil iets uitdrukken), bij de extraverte kunst wordt de kunstenaar gedreven door de buitenwereld (die de kunstenaar overdondert). </div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;"><br />
</div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;">In beide vormen gaat het om de <i style="mso-bidi-font-style: normal;">participation mystique </i>(mystieke deelname), om de verbinding met de diepere lagen van het menszijn. In de kunst wordt het alledaagse verbonden met het mystieke, met het diepste wezen van de werkelijkheid. Daarvoor heeft de kunstenaar gewone materiële dingen nodig: steen, metaal, verf en doek. Daardoor blijft hij met zijn voeten op de grond staan terwijl zijn geest de materie tot kunst verheft.</div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;"><br />
</div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;">Voor Jung geldt deze visie voor alle vormen van kunst. Hij denkt echter vooral aan beeldende kunst. Muziek vermeldt hij wel terloops, maar hij past de visie niet uitdrukkelijk toe op muziek, dus ook niet op zingen. Jung schreef zelden over muziek. Aan een Amerikaanse pianiste die hem bezocht om te praten over muziektherapie, vertelde hij dat hij op latere leeftijd niet meer naar muziek luisterde omdat het hem ergerde en uitputte, ´omdat muziek zich met zulk diep archetypisch materiaal bezighoudt en degene die aan het spelen is dat niet realiseert´. </div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;"><br />
</div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;"><span style="font-size: large;"><b>De kunst van het zingen</b></span></div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;"><br />
</div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;"><b> </b>We kunnen wel zelf de lijnen van het denken van Jung doortrekken naar het zingen.</div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;">Een eerste vraag is natuurlijk in hoever zingen een kunst is zoals Jung die begrijpt. Zoals niet alle schilderen of steenhouwen kunst voortbrengt, maar soms alleen nuttig of decoratief is, zo kunnen we ervan uitgaan dat ook niet alle zingen als kunst beschouwd kan worden. Een werklied kan er uitsluitend op gericht zijn om een groep arbeiders in hetzelfde ritme te brengen. Toch is het ook dan de vraag wat het betekent dat men dit werkritme al zingend vorm geeft.</div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;"><br />
</div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;">In tegenstelling tot andere technieken die bij kunst gebruikt worden zoals schilderen of steenhouwen, is zingen helemaal niet nuttig. Zingen betekent steeds een overbodig surplus aan het ‘gewone’ leven. Daarom kun je het beschouwen als een uiting bij uitstek van de scheppingsdrift van mensen. Met die scheppingsdrift wordt iets nieuws gerealiseerd, maar dat gebeurt door te putten uit datgene wat onbewust in mensen aanwezig is. Zingen is bij uitstek <i style="mso-bidi-font-style: normal;">participation mystique.</i> Al zingend wordt het spreken gekleurd en verheven door iets dat rationeel niet te vatten is en dat ook bewuste gevoelens overstijgt. </div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;"><br />
</div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;">De diepe menselijke libido komt daarin aan de oppervlakte. Dat gebeurt zodanig dat de rationele inhoud van de gezongen teksten naar de achtergrond gedrukt wordt en soms helemaal opgaat in de klank. Dikwijls blijven alleen een openingszin of enkele sleutelwoorden overeind. De tekst bij het zingen is te vergelijken met de steen die een beeldhouwer gebruikt: niet onbelangrijk, maar dikwijls zodanig opgaand in het kunstwerk dat hij op zichzelf niet meer opvalt. Voor Nietzsche zit de essentie van het zingen in de klank, niet in de tekst (zie aflevering 16). Overigens zijn er op dit punt grote verschillen tussen kunstwerken, zowel bij beeldhouwers als bij zangers. We willen echter meestal een goede tekst om te zingen. </div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;"><br />
</div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;"><span style="font-size: large;"><b>Het tekstmateriaal</b></span><br />
<br />
<b> </b>Componisten zijn soms lang op zoek naar goede teksten die hen tot muziek brengen. Uitzonderingen als ‘Cantate’ van Ramses Shaffy en Liesbeth Liszt of Bach door de Swingle Singers bevestigen die regel. De tekst vormt als het ware de brug tussen de nuchtere dagelijkse werkelijkheid en de lyrische beleving van de muziek. De poëtische verwoording van het leven in gedichten vormt voor de componist en de zanger een tussenstap. Door zulke teksten blijft de zanger met zijn voeten in de dagelijkse werkelijkheid maar kan hij er ook bovenuit stijgen en er muziek van maken. Dat geldt zowel voor grappige teksten als voor diepzinnige gedichten. De taal ervan is meer dan mededeling, het is een schepping die een opstap vormt tot de schepping van het lied. </div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;"><br />
</div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;">Door de tekst onderscheidt de zingende mens zich ook duidelijk van het zingende dier (zie ook aflevering 10). Jung wees erop dat ook dieren al artistieke driften hebben, maar dat die uitsluitend tot uiting komen in het kader van de voortplantingsdrift, bijvoorbeeld in de baltsdans en de zang van vogels. Bij mensen wordt de kunstdrift zelfstandig en ontwikkelt ze zich met de eigen menselijke mogelijkheden, bij de muziek met name met taal. Volgens anthropoloog Stephen Mithen was dit in eerst instantie een geheel van ritmische en betekenisvolle klanken, pas later een taal met woorden en logische opbouw (zie aflevering 9). Zo is te begrijpen dat ritme en klank bij de zanger en luisteraar een diepere laag raken dan de woorden. </div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;"><br />
</div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;">Voor de zingende mens is het belangrijker dát er woorden gezongen worden dan welke woorden dat precies zijn. Een tekst is goede zangtekst als hij ons op één of andere manier bij onze diepere emoties brengt, niet door zijn tekstkwaliteit op zichzelf. Voor sommige mensen is dat een smartlaptekst, voor anderen een humoristische tekst die de relativiteit van alles onthult, voor anderen een fijnzinnige tekst vol wijsheid. Bij harde popmuziek zijn het soms alleen nog enkele kreten die voortdurend herhaald worden. Het belangrijkste is de drift (drive) die de muziek draagt. Dat geldt zelfs voor het sobere Gregoriaans waar het lijkt of het alleen om de tekst gaat, terwijl de zangers dikwijls geen Latijn kennen en niet weten wat ze eigenlijk zingen. </div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;"><br />
</div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;">Belangrijk is wél dat de zanger ervan overtuigd is dat de tekst zinvol is, al is het door zijn absurditeit. Zo zien we in de zingende mens het samenspel van geest en lichaam in het zeer gevarieerde samenspel van libido en taal, zoals Alfred Hegenscheidt zo romantisch dichtte: “ zacht gestreeld door een weelde uit een wereld van lust, geschapen in ‘t lied, aan mijn lippen ontweld...” </div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;"> </div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;"><br />
</div><div class="MsoNormal" style="font-family: "Trebuchet MS",sans-serif;"><b style="mso-bidi-font-weight: normal;">Glück</b></div><div class="MsoNormal" style="font-family: "Trebuchet MS",sans-serif;"><br />
</div><div class="MsoNormal" style="font-family: "Trebuchet MS",sans-serif;">De Elyzese Velden</div><div class="MsoNormal" style="font-family: "Trebuchet MS",sans-serif;"><br />
</div><div class="MsoNormal" style="font-family: "Trebuchet MS",sans-serif;">O zo zingen, verzonken in zalige rust,</div><div class="MsoNormal" style="font-family: "Trebuchet MS",sans-serif;">zacht gestreeld door een weelde uit een wereld van lust</div><div class="MsoNormal" style="font-family: "Trebuchet MS",sans-serif;">geschapen in ’t lied, aan mijn lippen ontweld,</div><div class="MsoNormal" style="font-family: "Trebuchet MS",sans-serif;">’t niet verstaan, toch vergaan in zijn smeltend geweld.</div><div class="MsoNormal" style="font-family: "Trebuchet MS",sans-serif;"><br />
</div><div class="MsoNormal" style="font-family: "Trebuchet MS",sans-serif;">Een herinnering komt met een droef geween,</div><div class="MsoNormal" style="font-family: "Trebuchet MS",sans-serif;">gaat vreemd door de beemd met haar klacht van beneên;</div><div class="MsoNormal" style="font-family: "Trebuchet MS",sans-serif;">‘k heb sinds lang vergeten haar melodie,</div><div class="MsoNormal" style="font-family: "Trebuchet MS",sans-serif;">maar nog lang stemt mijn zang ze tot één harmonie.</div><div class="MsoNormal" style="font-family: "Trebuchet MS",sans-serif;"><br />
</div><div class="MsoNormal" style="font-family: "Trebuchet MS",sans-serif;">Laat me zwijgen, neerzijgen in zalige rust,</div><div class="MsoNormal" style="font-family: "Trebuchet MS",sans-serif;">laat me luistren naar ’t fluisteren, alle lust onbewust,</div><div class="MsoNormal" style="font-family: "Trebuchet MS",sans-serif;">van een zang, door mijn zang in de verte gewekt,</div><div class="MsoNormal" style="font-family: "Trebuchet MS",sans-serif;">in ’t gedoom van een droom, door geen leed meer bevlekt.</div><div class="MsoNormal" style="font-family: "Trebuchet MS",sans-serif;"><br />
</div><div class="MsoNormal" style="font-family: "Trebuchet MS",sans-serif;">En ’t niet weten, ’t vergeten dat hart, dat barst,</div><div class="MsoNormal" style="font-family: "Trebuchet MS",sans-serif;">onder ’t zwellen van weemoed, waar ’t wee nog in knarst.</div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;"><br />
</div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;">Alfred Hegenscheidt (1866-1964)</div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;">Sonnet uit de cyclus “Muziek en leven”, verschenen in “Van Nu en Straks”, 1894.</div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;"><br />
</div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;">het gedoom = het domen = doemen, opdoemen</div> <span style="font-family: "Times New Roman"; font-size: 12pt;"><br />
</span>Jef De Schepperhttp://www.blogger.com/profile/16256153858605765809noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-7591513762018775232.post-66358288126349942982011-12-12T05:26:00.000-08:002011-12-12T05:39:39.080-08:0019. Zingen als waagstuk<div class="Section1"><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;"><i style="mso-bidi-font-style: normal;">Aan de hand van Martin Heidegger denk ik verder na over de diepere betekenis van het zingen. Hij heeft het over het spreken, met name over de poëzie die voor hem het wezen van het spreken het beste realiseert. In zijn lezing </i>Wozu Dichter? <i style="mso-bidi-font-style: normal;">doet hij dat weer aan de hand van een gedicht van Rainer Maria Rilke uit de laatste jaren van zijn leven. Ook nu neem ik de vrijheid eigen gedachten te vermengen met die van Heidegger. Ik betrek deze gedachten verder op het zingen in de letterlijke betekenis en leg verband met eigen ervaringen en met wat ik zelf hoor en zie bij zingende mensen. </i></div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;"><br />
</div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;"><span style="font-size: large;"><b>Het waagspel van het leven</b></span></div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;"><br />
</div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;">Het leven is een waagspel, een gebeuren met veel risico’s. Dat is een belangrijk karakteristiek van levende wezens in vergelijking met dode dingen. Wie zich verdiept in de astronomie zal deze tegenstelling relativeren, want hij beseft dat het ontstaan van sterrenstelsels, zonnen en planeten ook een riskant gebeuren is. Voor de dagelijkse ervaring van mensen is dit echter ver weg, terwijl hij de risico’s van het leven rondom zich ziet en aan den lijve ervaart. </div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;"><br />
</div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;">Heidegger heeft deze visie op het leven o.a. verwoord in een uitgebreid commentaar op een gedicht van Rilke, die dit overigens zag als ‘geïmproviseerde verzen’. Rilke stelt daarin de werkelijkheid voor als een groot waagspel dat gespeeld wordt in de natuur buiten de mens, maar vooral ook in de mens, met als hoogtepunt de ademtocht van het spreken. Zekerheid vindt de mens alleen als hij zich overlevert aan dit grote spel zonder vaste bescherming. </div><div class="MsoNormal"></div></div><i style="mso-bidi-font-style: normal;"><span style="font-family: "Times New Roman"; font-size: 11pt;"><br clear="all" style="mso-break-type: section-break; page-break-before: auto;" /> </span></i> <br />
<div class="Section2"><span lang="DE" style="font-size: 11pt;"></span><span lang="DE" style="font-family: "Trebuchet MS",sans-serif; font-size: 11pt;">Wie die Natur die Wesen überlässt</span><span style="font-family: "Trebuchet MS",sans-serif;"> </span><br />
<div class="MsoNormal" style="font-family: "Trebuchet MS",sans-serif;"><span lang="DE" style="font-size: 11pt;">dem Wagnis ihrer dumpfen Lust und keins</span></div><div class="MsoNormal" style="font-family: "Trebuchet MS",sans-serif;"><span lang="DE" style="font-size: 11pt;">besonders schützt in Scholle und Geäst,</span></div><div class="MsoNormal" style="font-family: "Trebuchet MS",sans-serif;"><span lang="DE" style="font-size: 11pt;">so sind auch wir dem Urgrund unsres Seins</span></div><div class="MsoNormal" style="font-family: "Trebuchet MS",sans-serif;"><span lang="DE" style="font-size: 11pt;">nicht weiter lieb; es wagt uns. Nur dass wir,</span></div><div class="MsoNormal" style="font-family: "Trebuchet MS",sans-serif;"><span lang="DE" style="font-size: 11pt;">mehr noch als Pflanze oder Tier</span></div><div class="MsoNormal" style="font-family: "Trebuchet MS",sans-serif;"><i style="mso-bidi-font-style: normal;"><span lang="DE" style="font-size: 11pt;">mit</span></i><span lang="DE" style="font-size: 11pt;"> diesem Wagnis gehn, es wollen, manchmal auch</span></div><div class="MsoNormal" style="font-family: "Trebuchet MS",sans-serif;"><span lang="DE" style="font-size: 11pt;">wagender sind (und nicht aus Eigennutz),</span></div><div class="MsoNormal" style="font-family: "Trebuchet MS",sans-serif;"><span lang="DE" style="font-size: 11pt;">als selbst das Leben ist, um einen Hauch</span></div><div class="MsoNormal" style="font-family: "Trebuchet MS",sans-serif;"><span lang="DE" style="font-size: 11pt;">wagender...Dies schaft uns, ausserhalb von Schutz,</span></div><div class="MsoNormal" style="font-family: "Trebuchet MS",sans-serif;"><span lang="DE" style="font-size: 11pt;">ein Sichersein, dort, wo die Schwerkraft wirkt</span></div><div class="MsoNormal" style="font-family: "Trebuchet MS",sans-serif;"><span lang="DE" style="font-size: 11pt;">der reinen Kräfte; was uns schliesslich birgt,</span></div><div class="MsoNormal" style="font-family: "Trebuchet MS",sans-serif;"><span lang="DE" style="font-size: 11pt;">ist unser Schutzlossein und dass wirs so</span></div><div class="MsoNormal" style="font-family: "Trebuchet MS",sans-serif;"><span lang="DE" style="font-size: 11pt;">ins Offne wandten, da wirs drohen sahen,</span></div><div class="MsoNormal" style="font-family: "Trebuchet MS",sans-serif;"><span lang="DE" style="font-size: 11pt;">um es, im weitsten Umkreis irgendwo,</span></div><div class="MsoNormal" style="font-family: "Trebuchet MS",sans-serif;"><span lang="DE" style="font-size: 11pt;">wo das Gesetz uns anrührt, zu bejahen.</span></div><div class="MsoNormal" style="font-family: "Trebuchet MS",sans-serif;"><br />
</div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;"><i style="mso-bidi-font-style: normal;"><span lang="DE" style="font-size: 11pt;">Rilke, Späte Gedichte 1935 (juni 1924)</span></i><span lang="DE" style="font-size: 11pt;"> </span></div><span style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;"> </span><br />
<div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;"><br />
</div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;"><i style="mso-bidi-font-style: normal;"><span style="font-size: 11pt;">In een vertaling naar de inhoud:</span></i></div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;"><br />
</div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;"><span style="font-size: 11pt;">Zoals de natuur de wezens uitlevert </span></div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;"><span style="font-size: 11pt;">aan het waagnis van hun onbewuste lust </span></div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;"><span style="font-size: 11pt;">en geen van hen bijzonder beschut in aardkluit of takkenloof,</span></div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;"><span style="font-size: 11pt;">zo worden ook wij niet verder gekoesterd</span></div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;"><span style="font-size: 11pt;">door de oergrond van ons zijn; het stelt ons in het wagen.</span></div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;"><span style="font-size: 11pt;">Alleen gaan wij, meer dan plant of dier </span></div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;"><i style="mso-bidi-font-style: normal;"><span style="font-size: 11pt;">met</span></i><span style="font-size: 11pt;"> dit wagen mee (en niet voor eigen vertier)</span></div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;"><span style="font-size: 11pt;">zoals het leven zelf is, zelfs een ademtocht meer…</span></div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;"><span style="font-size: 11pt;">Dat verschaft ons, buiten alle bescherming, </span></div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;"><span style="font-size: 11pt;">een zekerheid, daar waar de aantrekking</span></div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;"><span style="font-size: 11pt;">van de zuivere krachten werkt; </span></div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;"><span style="font-size: 11pt;">wat ons uiteindelijk geborgenheid geeft</span></div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;"><span style="font-size: 11pt;">is dat wij onbeschermd zijn en dat wij ons zo </span></div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;"><span style="font-size: 11pt;">naar de openheid wenden, al zien wij haar als bedreiging,</span></div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;"><span style="font-size: 11pt;">om ze in de wijdst mogelijke omvang,</span></div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;"><span style="font-size: 11pt;">wijl de wet van het leven ons raakt, te aanvaarden</span></div></div><span style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;"> </span><span style="font-family: Times,"Times New Roman",serif; font-size: 12pt;"><br clear="all" style="mso-break-type: section-break; page-break-before: always;" /> </span> <br />
<div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;"><br />
</div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;">We zien het waagspel van het leven duidelijk bij dieren en planten. Vanuit hun levensdrift planten zij zich voort met de inzet van alles wat zij zijn. Daarbij speelt geen bewuste keuze maar ‘dumpfen lust – onbewuste lust’. Van het vele zaad en nageslacht overleeft slechts een zeer klein deel. Het leven is hard, de natuur draagt geen zorg voor wat leeft, maar levert planten en dieren over aan het wel en wee van de omstandigheden en aan hun eigen wil om te overleven. </div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;"><br />
</div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;">Dat geldt ook voor het menselijk leven. Zeker als je de hele mensengeschiedenis overziet, is duidelijk hoeveel inspanning mensen hebben geleverd om zichzelf, hun familie en hun ras in stand te houden en met hoeveel strijd en verlies dit gepaard is gegaan. Mensen worden ‘in het leven geworpen’ en niet beschermd door wat hen in het leven zet. Ze zijn aan zichzelf overgeleverd in een wereld die, minstens op het eerste gezicht, liefdeloos is. </div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;"><br />
</div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;">Bij mensen wordt het waagspel van het leven echter een bewust gebeuren. Zelfs is het zo dat zij het dikwijls zelf zoeken en nog meer wagen dan het leven op zich van hen eist. Ook zonder dat hen dat iets oplevert zoeken mensen risico’s. Ze trachten hun grenzen te verleggen: ze beklimmen gevaarlijke bergen, verkennen oerwouden, springen met een valscherm uit een vliegtuig en drijven hun sportprestaties op. Ze gaan ‘een ademtocht’ verder dan nodig is. </div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;"><br />
</div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;">Bij die ademtocht denkt Heidegger uitdrukkelijk aan het spreken en waarschijnlijk heeft ook Rilke dat bedoeld. Spreken is een waagstuk waarmee mensen hun grenzen overschrijden. We kunnen daarbij denken aan de relaties die mensen aangaan met de taal en aan hun streven om met de taal de wereld in kaart te brengen en te beheersen. Met spreken geef je je bloot en ben je kwetsbaar, hoewel je het ook weer als wapen kunt gebruiken om de ander eronder te krijgen. Wie dit doet moet zich echter voorbereiden op de tegenaanval. </div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;"><br />
</div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;">Bij gedichten ligt dit nog gevoeliger. De dichter Rilke heeft zelf intens ervaren welk een waagstuk het is om je aan de poëzie over te leveren, hoe heel je leven daardoor op de helling kan komen te staan. Toch is dit de enige manier om echte zekerheid in het leven te vinden. Daar waar alle bescherming voor een mens ontbreekt is het niet zinvol een schijnbare bescherming op te bouwen, bijvoorbeeld door geloof, bezit of macht. Je kunt ook de onzekerheid ontvluchten door je in activiteit of vertier te storten. Maar dat alles levert uiteindelijk geen echte zekerheid op en leidt tot geweld of oppervlakkigheid. </div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;"><br />
</div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;">Wie eerlijk naar het leven kijkt en de stand van zaken echt onder de ogen durft te zien, weet dat we geen vaste grond onder de voeten hebben. De aarde beweegt, alles wat we zijn en hebben is tijdelijk en ook onze kennis en onze overtuigingen veranderen. Echte zekerheid vindt een mens alleen als hij zich overlevert aan ‘Die Schwerkraft der Reine Kräfte’, de aantrekking van de zuivere kracht, de open ruimte die wenkt hoewel ze ook angst aanjaagt. </div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;"><br />
</div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;">De wet van het leven is die van de vergankelijkheid en alleen wie zich daar ten volle aan overgeeft vindt zekerheid. Volledig meegaan in het waagspel van het leven en van de werkelijkheid geeft uiteindelijk geborgenheid en zin aan het leven. </div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;">Het is een visie die zeer ‘religieus’ is, in de zin dat de verbondenheid van mensen met het grote geheel in deze visie zeer belangrijk is. De klassieke godsdiensten zijn voor Rilke en Heidegger echter niet meer geloofwaardig.</div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;"><br />
</div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;"><span style="font-size: large;"><b>Zingend bewegen</b></span></div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;"><br />
</div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;">Zingen past helemaal in dit waagspel van het leven en is er wellicht de meest zuivere uitdrukking van. Zingen is bij uitstek bewegen. Het is een gebeuren dat er even is en voorbijgaat: als de klank uitgestorven is blijft er niets tastbaar over, ook geen kennis of denkbeelden, alleen een gevoel. De ontdekking van registratietechnieken - grammofoon, geluidsband, compact disc of ipod - heeft de situatie wel ingrijpend veranderd; het zanggebeuren kan nu bewaard worden en eindeloos weergegeven. Dat heeft ook zijn weerslag op het zingen. Toch verandert de ervaring van het zingen er niet wezenlijk door. De weergave van een zanggebeuren is iets anders dan het zingen zelf. Net zoals foto’s van een vakantie iets anders zijn dan de vakantie zelf. </div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;"><br />
</div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;">Het is al verschillend om live een concert mee te maken of hetzelfde concert later terug te beluisteren van een opname. Voor de zangers zelf is dit verschil nog veel groter en wezenlijker. Zingen is spannend en slorpt je helemaal op. Je hele lijf gaat erin mee. Terwijl je zingt kun je niet of nauwelijks denken. Daarin verschilt het duidelijk van spreken, waarbij je al kunt denken aan de volgende zin die je gaat spreken en zelfs aan allerlei andere zaken, zoals de bus die je nog moet halen of de boodschappen die je nog moet kopen. Als je echt volop zingt dan is er geen ruimte voor al die zaken. </div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;"><br />
</div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;">Daarom is zingen niet alleen spannend, maar ook ontspannend. Dat is vooral zo als je je helemaal kunt overleveren aan het zingen. Dat lukt pas als de technische problemen ervan achter de rug zijn: als je stem goed zit, als de omgeving geschikt is en als je de partituur beheerst. Dan kun je je helemaal overleveren aan de vreugde of verdriet, de verliefdheid of de woede die in het zangstuk tot uiting komen.</div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;"><br />
</div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;">Wie zingt is ook kwetsbaar. Dat geldt zelfs voor strijdliederen. Wie durft die alléén zingen? Die zing je in groep en dan ben je stoer. Wie zich schrap moet zetten kan niet zingen. De adem stokt hem in de keel. Als je alleen zingt ben je altijd kwetsbaar, je geeft jezelf bloot en laat meer zien dan je eigenlijk wil. Is het daarom dat er zo uitbundig gezongen wordt in de badkamer? Slechts weinig mensen zonder speciale scholing zingen gemakkelijk alleen, de meeste hebben een groep nodig waarin ze opgaan en zich enigszins kunnen beschermen. Een weergave van wat in ons hele leven speelt: het is voor de meeste mensen bedreigend om alleen door het leven te gaan. </div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;"><br />
</div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;">Met alle risico’s die het inhoudt is zingen tegelijk bevrijdend. Allerlei barrières verdwijnen: verschillen van stand of intellect. Ook verschillen van taal verdwijnen dikwijls naar de achtergrond, omdat de zangtaal ook zonder de spreektaal mogelijk is. Ook barrières in jezelf kun je met zingen overwinnen: verdrongen gevoelens, oud zeer. Zingen kan daardoor soms sterk helend zijn en mensen meer tot zichzelf brengen omdat ze zich laten gaan.</div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;"><br />
</div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;">Als we spreken houden we de zaken meer in de hand: overtuigingen, maatschappelijke structuren, relaties. Met zingen begeven we ons op een meer elementair niveau van het leven, waar gevoelens domineren en het denken naar de achtergrond verdwijnt. We laten ons meer gaan met de stroom van het leven, leveren ons meer over aan het waagspel dat het leven is.</div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;"><br />
</div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;">Juist dat kan een diepe rust en vreugde geven, veel sterker dan de zekerheden die het denken geeft. Met denken en spreken ordenen we de wereld en zoeken we naar vaste zekerheden. Dat heeft prachtige resultaten opgeleverd van wetenschappelijke kennis en technisch vernuft, maar we betalen met haast en spanningen en met het verlies van zin en vreugde in het leven. Met zingen gaan we in de oerbeweging van het leven en de werkelijkheid staan en kunnen daar nieuwe energie en zin vinden om in dit leven mee te bewegen. We gaan mee met het waagstuk van het leven.</div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;"><br />
</div><span style="font-family: "Univers 12pt"; letter-spacing: -0.15pt;">Vele jaren geleden al schreef ik een tekst die ik ´mythe´ noemde: <i>Toen de vaste grond wegviel. </i>Hij is opgenomen in mijn dichtbundel <i>Dichter bij jou (2009, in eigen beheer). </i>In deze mythe heb ik deze gedachten verbeeld en verwoord. Ze besluit met een koraaltekst , die ik hier in aangepaste vorm opneem. </span><br />
<span style="font-family: "Univers 12pt"; letter-spacing: -0.15pt;"> </span> <br />
<div class="MsoNormal" style="font-family: "Trebuchet MS",sans-serif; text-align: justify;"><span style="letter-spacing: -0.15pt;"></span><i style="mso-bidi-font-style: normal;"><span style="letter-spacing: -0.15pt;">Wij zoeken naar een vaste grond</span></i></div><div class="MsoNormal" style="font-family: "Trebuchet MS",sans-serif; text-align: justify;"><i style="mso-bidi-font-style: normal;"><span style="letter-spacing: -0.15pt;">om huizen op te bouwen,</span></i></div><div class="MsoNormal" style="font-family: "Trebuchet MS",sans-serif; text-align: justify;"><i style="mso-bidi-font-style: normal;"><span style="letter-spacing: -0.15pt;">naar mensen om in vast verbond </span></i></div><div class="MsoNormal" style="font-family: "Trebuchet MS",sans-serif; text-align: justify;"><i style="mso-bidi-font-style: normal;"><span style="letter-spacing: -0.15pt;">voor altijd te vertrouwen.</span></i></div><div class="MsoNormal" style="font-family: "Trebuchet MS",sans-serif; text-align: justify;"><i style="mso-bidi-font-style: normal;"><span style="letter-spacing: -0.15pt;">Steeds weer kost het ons eeuwen tijd</span></i></div><div class="MsoNormal" style="font-family: "Trebuchet MS",sans-serif; text-align: justify;"><i style="mso-bidi-font-style: normal;"><span style="letter-spacing: -0.15pt;">en angst om te ontdekken:</span></i></div><div class="MsoNormal" style="font-family: "Trebuchet MS",sans-serif; text-align: justify;"><i style="mso-bidi-font-style: normal;"><span style="letter-spacing: -0.15pt;">niets kan zich in de wereld wijd</span></i></div><div class="MsoNormal" style="font-family: "Trebuchet MS",sans-serif; text-align: justify;"><i style="mso-bidi-font-style: normal;"><span style="letter-spacing: -0.15pt;">aan wenteling onttrekken.</span></i></div><div class="MsoNormal" style="font-family: "Trebuchet MS",sans-serif; text-align: justify;"><br />
</div><div class="MsoNormal" style="font-family: "Trebuchet MS",sans-serif; text-align: justify;"><i style="mso-bidi-font-style: normal;"><span style="letter-spacing: -0.15pt;">Wie meegaat in dit grote spel</span></i></div><div class="MsoNormal" style="font-family: "Trebuchet MS",sans-serif; text-align: justify;"><i style="mso-bidi-font-style: normal;"><span style="letter-spacing: -0.15pt;">van eindeloos bewegen,</span></i></div><div class="MsoNormal" style="font-family: "Trebuchet MS",sans-serif; text-align: justify;"><i style="mso-bidi-font-style: normal;"><span style="letter-spacing: -0.15pt;">vindt mettertijd de rust weer wel,</span></i></div><div class="MsoNormal" style="font-family: "Trebuchet MS",sans-serif; text-align: justify;"><i style="mso-bidi-font-style: normal;"><span style="letter-spacing: -0.15pt;">heeft kracht in zich gekregen</span></i></div><div class="MsoNormal" style="font-family: "Trebuchet MS",sans-serif; text-align: justify;"><i style="mso-bidi-font-style: normal;"><span style="letter-spacing: -0.15pt;">om in het lied van het bestaan</span></i></div><div class="MsoNormal" style="font-family: "Trebuchet MS",sans-serif; text-align: justify;"><i style="mso-bidi-font-style: normal;"><span style="letter-spacing: -0.15pt;">ook zingend zich te mengen</span></i></div><div class="MsoNormal" style="font-family: "Trebuchet MS",sans-serif; text-align: justify;"><i style="mso-bidi-font-style: normal;"><span style="letter-spacing: -0.15pt;">en wat gebeurt - met lach of traan -</span></i></div><div class="MsoNormal" style="tab-stops: -72.0pt -36.0pt; text-align: justify;"><i style="font-family: "Trebuchet MS",sans-serif;"><span style="letter-spacing: -0.15pt;">steeds klinkend te volbrengen.</span></i><br />
<br />
<span style="font-family: "Univers 12pt"; letter-spacing: -0.15pt;">Deze tekst is o.a. te zingen op de melodie van gezang 474 van het Liedboek van de Kerken, mits een ontdubbeling van de slotnoot op het einde van de even regels, waardoor het lied meteen een stuk minder ' staat' .</span></div>Jef De Schepperhttp://www.blogger.com/profile/16256153858605765809noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-7591513762018775232.post-48833105594189810222011-12-05T04:18:00.000-08:002011-12-05T04:38:16.296-08:0018. Zingen is zijn - Martin Heidegger<div class="Section1"><div class="MsoNormal"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgOJ3d7BCheZzfUxfYlpfsN4WFRw13F1ZeEjdG8-oePya8BQWAGTiItvEuPqkhUU-NTaHxuEyLtKksVOLsKczJ1mOTOk0JE48KeA5Kd6EGXVcLfTKojYSRL_vdXXC_irEkHeLEUvlcvmQT4/s1600/Heidegger.jpg" imageanchor="1" style="clear: left; float: left; margin-bottom: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" height="150" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgOJ3d7BCheZzfUxfYlpfsN4WFRw13F1ZeEjdG8-oePya8BQWAGTiItvEuPqkhUU-NTaHxuEyLtKksVOLsKczJ1mOTOk0JE48KeA5Kd6EGXVcLfTKojYSRL_vdXXC_irEkHeLEUvlcvmQT4/s200/Heidegger.jpg" width="200" /></a><i style="mso-bidi-font-style: normal;">I<span style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;">n de laatste fase van zijn leven heeft de Duitse filosoof Martin Heidegger (1889-1976) zich intensief bezig gehouden met het spreken van mensen. Hij had zich korte tijd laten meeslepen door de nazi-ideologie en werd daarom door velen afgeschreven. In de kringen van filosofen behield hij echter zijn positie als één van de grootse filosofen van de 20</span><sup style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;">ste</sup><span style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;"> eeuw. Na 1945 hield hij een aantal lezingen over het spreken van mensen, waarbij hij vooral gedichten als leidraad nam, onder andere van Rainer-Maria Rilke (1875-1926). Heidegger spreekt, met Rilke, dikwijls over ‘zingen’ als hij het over dichten heeft en noemt gedichten dikwijls liederen. Hij zegt daarbij dingen die ook het wezen van het zingen in de letterlijke betekenis aanwijzen.</span></i></div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;"><i style="mso-bidi-font-style: normal;">Vrij verwoordend en interpreterend ga ik met Heidegger op weg om de diepste betekenis van het zingen van mensen op het spoor te komen. Daarbij maak ik geen duidelijk onderscheid wat van hem is en wat van mij. Trek maar stevige denkschoenen aan.</i></div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;"><br />
</div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;">De mens is een sprekend wezen en onderscheidt zich daardoor van andere levende wezens. De taal heeft onze beschaving mogelijk gemaakt, niet alleen literatuur en andere culturele uitingen maar ook de technische ontwikkeling. Taalontwikkeling speelt een centrale rol in de opvoeding van kinderen. De taal is het geheugen van de mensheid en maakt vooruitgang mogelijk. Toch dreigt het praktische taalgebruik ons het zicht te ontnemen op het wezen van de taal. </div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;"><br />
</div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;">Heidegger verzet zich heftig tegen het herleiden van de taal tot een communicatiemiddel of gezellig kletsen. Taal is voor hem veel meer, is wezenlijk openbaring van de werkelijkheid. Door de taal wordt de wereld pas een menselijke wereld. Door de taal leert de mens pas zichzelf kennen. Door de taal worden verbanden gelegd tussen dingen en gebeurtenissen. Ook worden verborgen betekenissen verwoord en daardoor worden die verhelderd, ‘komen ze aan het licht’. </div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;"><br />
</div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;"><span style="font-size: large;"><b>Het grote gebeuren</b></span></div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;"><br />
</div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;">Om de diepere betekenis van deze visie op de taal van mensen te zien, moeten we haar in de bredere context plaatsen van een visie op de hele werkelijkheid. Die visie is de laatste 200 jaar grondig veranderd, zowel in de wetenschap als in de filosofie. Lang zag men al wat bestaat als vaste gegevens: de hemel, de aarde met vaste soorten planten en dieren en de mens. Dat levende wezens tijdelijk zijn, daarvan was men zich wel bewust, en ook dat de mensheid een geschiedenis heeft. Nu is echter meer en meer het besef doorgedrongen dat we de hele werkelijkheid, het geheel van al wat bestaat, niet moeten zien als een verzameling vaste dingen die naast elkaar staan, maar als één groot samenhangend geheel dat voortdurend in ontwikkeling is. </div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;"><br />
</div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;">Voor de sterrenkunde is de sterrenhemel niet meer een vast gegeven maar een werveling van energie die zonnen en planeten doet ontstaan en weer vergaan. Eerder al stelde Charles Darwin in zijn evolutietheorie dat het leven op aarde geëvolueerd is van eenvoudige levensvormen naar meer ingewikkelde dieren en uiteindelijk naar de mens. Die mens is ook niet altijd al geweest zoals hij nu is en is nog steeds in ontwikkeling. Het is uitermate belangrijk te beseffen dat dit hele gebeuren niet iets van het verleden is, maar dat het nú aan de gang is. </div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;"><br />
</div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;">Of het allemaal op toeval berust of gepland is, daarover lopen de meningen uiteen, maar het gaat in ieder geval de mensen ver te boven. Wat mensen zijn en kunnen is een moment in dat grote gebeuren. Dat geldt ook voor spreken en zingen. Het zijn wel mensen die spreken en zingen en die de taal en de zang vormgeven, maar dat mogen we niet zien als een prestatie van de mens uit zichzelf. Taal en zang zijn gaven die ons geschonken wordt door het grote gebeuren van de werkelijkheid. </div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;"><br />
</div><b style="mso-bidi-font-weight: normal;"> </b> <br />
<div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;"><span style="font-size: large;"><b>Materie en geest</b></span></div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;"><br />
</div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;">Een belangrijke vraag in verband met het grote gebeuren is wat het dragende element ervan is. Voor veel moderne denkers en voor de meeste moderne mensen is dat de materie. De evolutie zien zij als een ontwikkeling van de materie. Het voelen en zingen, het denken en spreken van mensen, heel de wereld van de geest is volgens hem een product van de materie. Daartegenover stelde Friedrich Hegel (1770-1831) reeds dat de dragende werkelijkheid van dit grote gebeuren de Geest is en veel filosofen zijn hem daarin gevolgd, hoewel verschillend was wat zij daaronder verstonden. Zij nemen daarmee een overtuiging over die in de oudheid algemeen verspreid was, namelijk dat geesten en goden aan de oorsprong liggen van de materiële wereld en deze ook domineren. </div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;"><br />
</div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;">Ook Heidegger gaat het er in heel zijn filosofisch werk om de eenzijdige materialistische visie op de werkelijkheid te corrigeren. De wereld mag niet herleid worden tot de wereld van de ‘dingen’,</div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;">geestelijke activiteiten zijn evenzeer werkelijkheid als materiële. Het spreken staat voor hem dichter bij de kern van de werkelijkheid dan de wereld van de dingen. Die gedachte vinden we ook terug in de Joodse visie op de werkelijkheid Volgens het bijbelse scheppingsverhaal ontstonden hemel en aarde door Gods woord: “God zei ‘Er moet licht komen’ en er was licht.”(Gen 1).In het begin van het Johannesevangelie wordt dit woord geïdentificeerd met Jezus en heeft het zelfs een goddelijke status: “In het begin was het woord en het woord was bij God en het woord was God.”(Joh 1,1). Het woord van de bijbel is volgens Joden en Christenen geïnspireerd door God en de oude profeten wisten zich in hun spreken door God gedreven. Ook de oude Griekse dichters wisten zich geïnspireerd door de goddelijke Muze. </div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;"><br />
</div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;">Ook los van de bijbelse visie en de poëtische visie van de Grieken is er alle aanleiding om niet te blijven staan bij een platte materialistische visie op de werkelijkheid, waarin alles herleid wordt tot materie en waar taal slechts ‘een toetje’ is op de harde materiële werkelijkheid. De moderne fysica laat ons zien dat de materie helemaal niet zo’n vast gegeven is als wel lijkt en vrij algemeen wordt aangenomen. De materie is een vorm die de kosmische energie aanneemt, steeds in beweging en steeds tijdelijk. Geen enkel ding bestaat eeuwig, ook niet de hardste rots. Geestelijke werkelijkheden zijn in deze visie net zo reëel als materiële werkelijkheden. </div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;"><br />
</div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;">Heidegger is niet de enige met een dergelijke visie op de werkelijkheid. Het is opvallend dat in de loop van de 20<sup>ste</sup> eeuw verschillende denkers tot gelijkaardige opvattingen kwamen, sommigen vanuit een wetenschappelijke achtergrond, zoals de Franse anthropoloog (en jezuiet) Teilhard de Chardin en de Engelse A.N. Whitehead. De laatste ontwikkelde - na een academische carrière als wiskundige van internationale faam – zijn ‘procesfilosofie’ waarin hij alles wat bestaat, materiëel en geestelijk, beschrijft als gebeurtenissen (‘actual occasions’). Voor al deze denkers zijn geestelijke werkelijkheden zoals gevoel, taal, ideeën en relaties weliswaar producten van de menselijke geest, maar daarom niet minder echte werkelijkheden dan ‘dingen’. Het zijn allemaal concrete realisaties van ‘het grote gebeuren’.</div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;"><br />
</div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;">Voor Heidegger is taal een uitermate belangrijk geestelijk fenomeen dat in mensen vorm krijgt. Je kunt zelfs zeggen dat in de taal meer het wezen van de werkelijkheid gerealiseerd wordt dan in de dingen. Natuurlijk bestaan dingen ook zonder taal, maar daarmee is de werkelijkheid niet uitgeput. De werkelijkheid openbaart zich in de taal als een spel van communicatie, als een samenhangend geheel, de wereld. Dat mensen hiertoe gekomen zijn is een belangrijk keerpunt in de evolutie van de aarde, maar dus ook in het grote kosmische gebeuren. Met de taal is een heel nieuwe dimensie van de werkelijkheid aan het licht gekomen. </div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;"><br />
</div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;"><span style="font-size: large;"><b>Het nutteloze zingen</b></span></div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;"><br />
</div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;">De diepere betekenis van taal wordt volgens Heidegger gerealiseerd in poëzie, met name in de gedichten van Hölderlin en Rilke. Die poëzie noemt hij ‘Gesang – zingen, lied’. Dat doet ook Rilke zelf, vooral in zijn <i style="mso-bidi-font-style: normal;">Sonnetten aan Orpheus, </i>die door velen als een hoogtepunt in zijn werk worden beschouwd. Ze staan daarmee in een oude traditie: Petrarca bundelde zijn gedichten voor Laura in de Canzoniere, Dante verdeelde zijn <i style="mso-bidi-font-style: normal;">Divina Commedia</i> in ‘zangen’ en recent noemde Pablo Neruda zijn groot dichtwerk <i style="mso-bidi-font-style: normal;">Canto general. </i> </div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;"><br />
</div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;">Het diepste wezen van het spreken wordt gerealiseerd in het zingen. Daarin zijn de woorden niet zozeer instrumenten om met anderen te communiceren en de wereld te ordenen en te beheersen, maar tekens om het wezen van het leven en de werkelijkheid te openbaren. Dit zingen heeft geen nut en levert niets op. Het werkt ook alleen als de zangers en de luisteraar de woorden in hun hart laten klinken. Dan komt de stroom van het leven en de werkelijkheid tot klinken en wordt het ware zijn geopenbaard. Rilke heeft dit het duidelijkst verwoord in dit sonnet:</div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;"></div></div><span style="font-family: Times,"Times New Roman",serif; font-size: 11pt;"></span> <br />
<div class="Section2" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;"><div class="MsoNormal" style="font-family: "Trebuchet MS",sans-serif;"></div><div class="MsoNormal" style="font-family: "Trebuchet MS",sans-serif;"><div style="text-align: left;"><br />
</div><div style="text-align: left;"></div><span lang="DE" style="font-size: 11pt;">Ein Gott vermags. Wie aber, sag mir, soll <br />
ein Mann ihm folgen durch die schmale Leier? <br />
Sein Sinn ist Zwiespalt. An der Kreuzung zweier <br />
Herzwege steht kein Tempel für Apoll. <br />
<br />
Gesang, wie du ihn lehrst, ist nicht Begehr, <br />
nicht Werbung um ein endlich noch Erreichtes; <br />
Gesang ist Dasein. Für den Gott ein Leichtes. <br />
Wann aber sind wir? Und wann wendet er <br />
<br />
an unser Sein die Erde und die Sterne? <br />
Dies ists nicht, Jüngling, Daß du liebst, wenn auch <br />
die Stimme dann den Mund dir aufstößt, - lerne <br />
<br />
vergessen, daß du aufsangst. Das verrinnt. <br />
In Wahrheit singen, ist ein andrer Hauch. </span><br />
<span lang="DE" style="font-size: 11pt;"> Ein Hauch um nichts. </span><span style="font-size: 11pt;">Ein Wehn im Gott. Ein Wind.</span><i style="mso-bidi-font-style: normal;"><span style="font-size: 11pt;"> </span></i><br />
<div style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;"></div><div style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;"><br />
<i><span style="font-size: 11pt;">Die Sonette an Orpheus, deel I nr 3</span></i></div></div><div class="MsoNormal"><br />
</div><div class="MsoNormal"><i style="mso-bidi-font-style: normal;"><span style="font-size: 11pt;">Eigen vertaling naar de inhoud:</span></i></div><div class="MsoNormal"><i><span style="font-size: 11pt;"> </span></i><span style="font-size: 11pt;"> </span></div><div class="MsoNormal"><span style="font-size: 11pt;">Een god kan het. Maar hoe zal een man</span></div><div class="MsoNormal"><span style="font-size: 11pt;">hem volgen langs het smalle pad van de lier?</span></div><div class="MsoNormal"><span style="font-size: 11pt;">Het betekent tweespalt. Op het kruispunt</span></div><div class="MsoNormal"><span style="font-size: 11pt;">van het hart staat geen tempel voor Apollo.</span></div><div class="MsoNormal"><br />
</div><div class="MsoNormal"><span style="font-size: 11pt;">Het zingen dat gij hen leert kent geen begeren,</span></div><div class="MsoNormal"><span style="font-size: 11pt;">is geen reiken naar een uiteindelijk doel.</span></div><div class="MsoNormal"><span style="font-size: 11pt;">Zingen is zijn. Voor de god gemakkelijk.</span></div><div class="MsoNormal"><span style="font-size: 11pt;">Maar wij, wanneer <i style="mso-bidi-font-style: normal;">zijn</i> wij? Wanneer zal <i style="mso-bidi-font-style: normal;">hij</i></span></div><div class="MsoNormal"><br />
</div><div class="MsoNormal"><span style="font-size: 11pt;">de aarde en de sterren naar ons zijn toewenden?</span></div><div class="MsoNormal"><span style="font-size: 11pt;">Jongeman, het gaat er niet om dat <i style="mso-bidi-font-style: normal;">jij</i> liefhebt,</span></div><div class="MsoNormal"><span style="font-size: 11pt;">al breekt dan je stem je mond open, leer te vergeten </span></div><div class="MsoNormal"><br />
</div><div class="MsoNormal"><span style="font-size: 11pt;">dat jij het bent die zingt. </span>Je lost op in de klank<span style="font-size: 11pt;">.</span></div><div class="MsoNormal"><span style="font-size: 11pt;">Waarlijk zingen vraagt een andere adem.</span></div><div class="MsoNormal"><span style="font-size: 11pt;">Een adem om niets. Waaien in god. </span><span lang="DE" style="font-size: 11pt;">Wind.</span></div><div class="MsoNormal"><br />
</div><div class="MsoNormal"><i style="mso-bidi-font-style: normal;"><span style="font-size: 11pt;"></span></i><span style="font-size: 11pt;"></span></div></div><span style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;"> </span><span style="font-family: Times,"Times New Roman",serif; font-size: 12pt;"><br clear="all" style="mso-break-type: section-break; page-break-before: always;" /> </span> <br />
<div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;">Het gaat om een tegenstelling tussen begeren en presteren enerzijds en het naakte bestaan, het ware zijn anderzijds. Voor Heidegger is Dasein de typische term voor het menselijk bestaan. Dat is niet iets dat wij maken, wij worden erin ‘geworpen’. Voor het ware zingen moeten we vergeten dat <i style="mso-bidi-font-style: normal;">wij</i> het zijn die zingen. Het is een wind die door ons heen waait.</div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;">In het zingen openbaart zich dan de lyrische meerwaarde van het menselijk bestaan: enerzijds is het nutteloos voor het praktische leven en is het een voorbijgaand gebeuren, maar anderzijds heeft het een fundamentele waarde voor een zinvol leven. </div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;"><br />
</div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;">Dat is de betekenis van zingen voorzover het poëzie is. Een zeer fundamentele betekenis. Ze verklaart de diepe en onverwachte gevoelens die zingen soms kan oproepen. Bij zingen is dat nog anders en dikwijls sterker dan bij poëzie. Naast ritme en klankkleur komt er bij zingen nog de melodie, de zangstem en de meerstemmige harmonie bij, terwijl het woord naar de achtergrond gedrongen wordt. Dat geeft kleur aan de grijstinten van de poëzie en geeft nog meer ruimte aan het gevoel dan aan het denken. Zingen is zijn, in vol ornaat. </div>Jef De Schepperhttp://www.blogger.com/profile/16256153858605765809noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-7591513762018775232.post-58202644002565787252011-12-03T04:05:00.000-08:002011-12-03T09:48:47.660-08:0017. De visie van Rudolf Steiner<div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;"><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEh_Q3ohbGZtfcFRNkGFkcdHzJxOM-lN3R6VlTQw-M_VWL7sy-ZUBH1_jNOkQN3uT0OfknboqlA5lMbHZw7Zy1_mKULfVQ1z5VwLzWr0-pw-46TBr5A1ckw7nPFUQB8TW0BzJq8HAf-2xazx/s1600/rudolf-steiner_2.jpg" imageanchor="1" style="clear: right; float: right; margin-bottom: 1em; margin-left: 1em;"><img border="0" height="146" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEh_Q3ohbGZtfcFRNkGFkcdHzJxOM-lN3R6VlTQw-M_VWL7sy-ZUBH1_jNOkQN3uT0OfknboqlA5lMbHZw7Zy1_mKULfVQ1z5VwLzWr0-pw-46TBr5A1ckw7nPFUQB8TW0BzJq8HAf-2xazx/s200/rudolf-steiner_2.jpg" width="200" /></a></div><i>Uit dezelfde kringen als Nietzsche komt een heel andere figuur. In filosofische kringen zeer omstreden, maar wel zeer boeiend en met een grote invloed via de anthroposofische beweging waarvan hij de grondlegger is</i><b>. </b><i>Diegenen die hem afdoen als een zweverige figuur vergeten dat hij een wetenschappelijke achtergrond had, zeer vertrouwd was met het werk van Schopenhauer en zeker in zijn eerste werken strak filosofisch dacht. </i><br />
<br />
</div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;"></div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;"><span style="font-size: large;"><b>Zijn weg</b></span></div><span style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;"> </span><br />
<div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;"><br />
</div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;">Rudolf Steiner (1861-1925) was Oostenrijker en studeerde in Wenen, maar werkte en leefde daarna vooral in Duitsland (Weimar en Berlijn). Gedurende de eerste wereldoorlog verplaatste hij zijn activiteiten naar Dornach bij Basel en stichtte daar het Goetheanum, het centrum van de antroposofische beweging. In heel Europa had hij contacten en gaf hij lezingen. Na zijn dood breidde de antroposofische beweging zich verder uit, vooral ook in het onderwijs (Vrije Scholen).</div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;"><br />
</div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;">Steiner had een wetenschappelijke opleiding, was zeer goed op de hoogte van de ontwikkelingen in de wetenschap en waardeerde die zeer. Van jongsaf had hij daarnaast groot interesse en gevoeligheid voor de wereld van de geest. Hij wilde natuurwetenschap en geesteswetenschap met elkaar verbinden in tegenstelling tot de heersende opvattingen die ze aan elkaar tegenstelden: enerzijds materialisme dat al het geestelijke als zuivere fantasie zag, anderzijds intellectualisme en geloof die zich verzetten tegen de vooruitgang van de wetenschap. </div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;"><br />
</div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;">Hij was ervan overtuigd dat de kennis vanuit de waarneming moet aangevuld worden met de kennis van de geestelijke werkelijkheid door persoonlijke ervaring. Zelf was Steiner helderziende en had een sterke intuïtie van de geestelijke werkelijkheid, maar hij was ervan overtuigd dat ieder mens in zich de mogelijkheid draagt om rechtstreeks kennis te nemen van de wereld van de geest. Het komt erop aan die mogelijkheid ruimte te geven en ze bewust te ontwikkelen. </div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;"><br />
</div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;">Op basis van zijn persoonlijke ervaringen en inzichten ging Steiner zijn eigen weg. Geboren als katholiek, nam hij afstand van het dogmatische geloof en stond open voor allerlei oude en nieuwe ideeën. Zo had hij bijvoorbeeld grote bewondering voor het denken van Nietzsche en Schopenhauer en nam ideeën van hen over, maar was het op fundamentele punten oneens met hen. Zo sloot hij zich ook aan bij de beweging van de teosofie, die het denken van de Indische godsdiensten naar Europa wilde halen, maar ging vrij snel zijn eigen weg met de antroposofie, waarin het christelijke geloof een centrale plaats heeft. </div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;"><br />
</div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;">Hij stelde dat je nooit iets moet beweren dat niet gebaseerd is op je eigen ervaring. Het is niet in zijn geest dat de antroposofie nu ook een geloof is geworden waar men vóór of tegen is en Steiner ofwel kritiekloos vereerd wordt ofwel niet ernstig genomen wordt als denker, omdat men het niet eens is met bepaalde van zijn opvattingen.</div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;"><br />
</div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;"><span style="font-size: large;"><b>Geest en wereld</b></span></div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;"><br />
</div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;">Volgens Steiner is de bron en de kern van alles wat bestaat geestelijk. Onze wereld is een ‘incarnatie’ van de geest: in de planeten, zon en maan, in de materie van de aarde, in planten en dieren en uiteindelijk in mensen. Het is de geest die de evolutie drijft naar het ontstaan van mensen waarin de geest zich uitdrukkelijk openbaart en van zichzelf bewust wordt. </div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;">Het geestelijke element in ieder mens blijft in contact met de geesteswereld, via dromen maar nog sterker in de droomloze slaap, en keert bij de dood terug naar de geesteswereld in afwachting van een reïncarnatie. In de tijd tussen de dood en een volgende geboorte leeft de ziel/geest in de geestelijke wereld en doet daar nieuwe inspiratie op voor een volgend materiëel bestaan.</div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;"><br />
</div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;">In de oudheid waren mensen zich bewust van de eenheid van de materiële en de geestelijke wereld en zagen en ervoeren ze in heel de materiële wereld ook de aanwezigheid van de geestelijke werkelijkheid. Vanaf de tijd van de Romeinen is die eenheidsbeleving in Europa stilaan verloren gegaan en in de moderne tijd heeft dat geleid tot de ontkenning van de geesteswereld bij veel denkers, wetenschappers en het grootste deel van den bevolking. Dat is de diepste oorzaak van het wijdverspreide onbehagen van mensen en van de oorlogen die Europa en de hele wereld hebben verscheurd. </div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;"><br />
</div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;">Steiner wilde met zijn onvermoeibare inzet mensen brengen tot de herontdekking van de eenheid van geest en materie en zo tot een verrijking van het leven en het herontdekken van een diepgaande eenheid van alle mensen. Het scheppen van kunst was voor hem daarbij van groot belang omdat mensen in hun kunst de materie omvormen tot de uitdrukking van de geestelijke werkelijkheid. In de kunst kunnen mensen elkaar ook vinden over de grenzen van nationaliteit en godsdienst heen. </div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;"><br />
</div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;"><span style="font-size: large;"><b>Zingen: beleving van de geest</b></span></div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;"><br />
</div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;">In een aantal voordrachten heeft Steiner een belangrijke plaats toegewezen aan het zingen. Muziek is volgens Steiner de meest directe en intense vorm waarin het geestelijke zich incarneert in het aardse leven. Minder dan andere kunstvormen is muziek bepaald door het materiële. “Wanneer de mens in het muzikale element leeft, leeft hij in een afspiegeling van zijn geestelijke oorsprong. In dit schaduwbeeld van de geestelijke wereld beleeft de ziel de hoogste verheffing, de innigste verhouding tot het oerelement van de mens. Dat is de reden dat muziek ook op de meest eenvoudige ziel zo diep inwerkt.”</div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;"><br />
</div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;">Zingen is de oervorm van de muziek. Het zingen van klinkers, de vocalen, is daarbij het meest-geestelijke element, het lichaam vormt de medeklinkers (consonanten). “Wanneer we vocaliseren, drukken we eigenlijk dat wat in de ziel leeft naar het lichaam toe, terwijl het lichaam door er het consonanten-element aan toe te voegen enkel het muziekinstrument vormt. U zult beslist het gevoel hebben dat iedere vocaal een direct-levende zielekwaliteit heeft en dat het element van de vocalen ook op zichzelf staand te gebruiken is; het consonanten-element daarentegen heeft voortdurend een sterk verlangen naar het vocale. Het plastische instrument van ons lichaam is eigenlijk iets doods, wanneer het niet door het vocale, het ziele-element wordt aangeslagen.”</div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;"><br />
</div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;">Zoals in de wetenschappelijke studie van “The singing Neanderthals” stelt ook Steiner dat het menselijk spreken uit een zang-taal is voortgekomen: “In de loop van de historische ontwikkeling van de mensheid is de taal eigenlijk voortgekomen uit iets wat oorspronkelijk een zang-element was. Hoe verder we teruggaan in voorhistorische tijden, des te meer lijkt het spreken op het recitatief en tenslotte op het zingen. En in heel oude tijden van de ontwikkeling van de mens vertoonden zijn uitingen in klank en toon geen enkel verschil tussen zingen en spreken, maar waren ze één.” Steiner wijst ook op de grote eenheid van spreken en zingen in het oude Griekse drama. Het ritmisch bewegen in de dans hoorde daar overigens ook steeds bij. </div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;"><br />
</div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;"><span style="font-size: large;"><b>De geest laten stromen</b></span></div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;"><br />
</div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;">Zoals alles in ons leven is ook het zingen een voorwerp van menselijke techniek geworden. Dat kan de kwaliteit van de zang verhogen en de mogelijkheden van de stem verruimen, maar het houdt het gevaar in dat we het zingen losmaken van zijn bron. </div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;">Steiner: “Doordat we op aarde alleen door middel van de lucht kunnen spreken en zingen, vinden we in de luchtvorm van het toonelement de aardse afspiegeling van iets wat in feite een geest-zielegebeuren is. Het geest-zielekarakter van de toon maakt in feite deel uit van de bovenzinnelijke wereld. En wat hier in de lucht leeft is in de grond van de zaak het lichaam van de toon.”</div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;"><br />
</div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;">Dat de mens in staat is muziek te maken, te zingen, en ernaar te luisteren, ligt aan het feit dat hij de klanken al in zich heeft. Bij zijn geboorte krijgt hij die mee vanuit de geestelijke wereld “die vol stromende tonen is in een diepe stilte”. Gedurende de nacht verblijft de mens ook in deze geestelijke wereld en vernieuwt daar zijn kracht om de tonen tot klank te brengen in zijn lichaam. Dat verklaart het aangename gevoel dat mensen hebben bij het zingen, tenminste wanneer het zingen gebeurt vanuit deze geestelijke kracht en niet vanuit een zuiver lichamelijke inspanning.</div><div class="MsoNormal" style="color: black; font-family: Times,"Times New Roman",serif;"><br />
</div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;">De Zweedse Valborg Werbeck-Svärdström (1879-1972) heeft in samenwerking met Steiner een zangpedagogiek ontwikkeld die het innerlijk horen als uitgangspunt heeft, niet allerlei lichamelijke technieken. De technieken staan in dienst van het innerlijke horen. In Nederland zijn er zangpedagogen die vanuit deze principes werken. Patricia van Oosten geeft op internet een uitgebreide verantwoording daarvan en beschrijft de methode die zij gebruikt (<a href="http://www.healing-sound.nl/">http://www.healing-sound.nl</a>).</div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;"><br />
</div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;">Zoals Steiner zelf stelde moet je nooit ideeën overnemen die je niet vanuit je eigen ervaring kunt onderbouwen. Zo moeten we dan ook zijn opvattingen bekijken en waarderen. Zijn theorie is door de tijd getekend en slechts weinigen zullen helemaal met hem meegaan. Het is wél een fascinerend denken dat misschien licht werp op eigen ervaringen. Zelf ervaar ik dat er muziek is waarmee ik als vanzelf meeresoneer en zonder inspanning en met groot genoegen zing, terwijl er andere muziek is die me sterk vermoeit en weinig plezier geeft. Ook merk ik dat ik zangers veel sterker waardeer als zanger als het persoonlijkheden zijn die vanuit een diepe warmte zingen. De hoge C als acrobatische prestatie vind ik knap, maar ze raakt me alleen als ze als vanzelf uit het innerlijke opklinkt.</div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;"></div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;"><div style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;"><br />
</div><br />
Jacob Israël de Haan (1881-1924), Nederlands Joods schrijver, jurist en politicus, schreef in de tijd van Steiner onderstaande kwatrijnen. Je herkent hierin gelijkaardige gedachten.</div><div class="MsoNormal"><br />
</div><div class="MsoNormal" style="font-family: "Trebuchet MS",sans-serif;">Ik voel 't Lied weer door mijn hart drijven.</div><div class="MsoNormal" style="font-family: "Trebuchet MS",sans-serif;">Nog ben ik door Schoonheid bekoord.</div><div class="MsoNormal" style="font-family: "Trebuchet MS",sans-serif;">En wijl wij onze liederen schrijven,</div><div class="MsoNormal" style="font-family: "Trebuchet MS",sans-serif;">Schrijft God Zijn Eeuwig Woord.</div><div class="MsoNormal" style="font-family: "Trebuchet MS",sans-serif;"><br />
</div><div class="MsoNormal" style="font-family: "Trebuchet MS",sans-serif;">Gods Eeuwig Woord, wie zal 't vertalen</div><div class="MsoNormal" style="font-family: "Trebuchet MS",sans-serif;">In de machteloze woorden van ons lot.</div><div class="MsoNormal" style="font-family: "Trebuchet MS",sans-serif;">En toch in ieder ademhalen</div><div class="MsoNormal" style="font-family: "Trebuchet MS",sans-serif;">Geeft zich de Adem van God.</div>Jef De Schepperhttp://www.blogger.com/profile/16256153858605765809noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-7591513762018775232.post-66552856092233349062011-12-02T03:43:00.000-08:002012-10-15T06:12:20.190-07:0016. Friedrich Nietzsche over woord en klank<div class="MsoNormal" style="font-family: Times,'Times New Roman',serif;">
<a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEg9yBLm6gi_a8sSuPLIoS4I15a0jUHqWnzZPCkB1RExgXH6weXpKk8msGSFp5lx-YXL_fXFe-xo5KWYFbdSYcOOkIAHYRsjK0TF-2X-8tY4Rk54NxEhx8S5YAm_pU9XavKCNfT8Onp4CBq_/s1600/Nietzsche.jpg" imageanchor="1" style="clear: right; float: right; margin-bottom: 1em; margin-left: 1em;"><img border="0" height="200" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEg9yBLm6gi_a8sSuPLIoS4I15a0jUHqWnzZPCkB1RExgXH6weXpKk8msGSFp5lx-YXL_fXFe-xo5KWYFbdSYcOOkIAHYRsjK0TF-2X-8tY4Rk54NxEhx8S5YAm_pU9XavKCNfT8Onp4CBq_/s200/Nietzsche.jpg" width="158" /></a><i> </i><br />
<br />
<i>Het is tijd om op verkenning te gaan bij de filosofen. Alles bij elkaar is door filosofen weinig geschreven over zingen, maar hier en daar is toch wat te vinden. </i></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: Times,'Times New Roman',serif;">
<i>De eerste is Friedrich Nietzsche. Hij had een interessante visie op de relatie tussen woord en klank, waar ik eerder ook al over schreef (zie afleveringen 9 en 10). Nietzsche staat erom bekend dat hij de zaken extreem scherp stelde, maar zijn denken boeit filosofen van onze tijd nog steeds. Muziek had in zijn leven en zijn </i></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: Times,'Times New Roman',serif;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: Times,'Times New Roman',serif;">
</div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: Times,'Times New Roman',serif;">
Nietzsche leefde volop in de tijd van de Duitse hoogromantiek, van 1844 tot 1900. Een tijdlang was hij kind aan huis bij Richard Wagner waar hij andere componisten en musici ontmoette. Wagner was eerst zijn idool, maar later wees hij hem af als iemand die zijn mooie idealen had verraden. Nietzsche<i> </i>schreef zelf muziek, enkele instrumentele stukken en een aantal liederen, maar daarin was hij geen hoogvlieger en zijn muziekvrienden reageerden er maar koel op. Zijn kracht lag in het denken.</div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: Times,'Times New Roman',serif;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: Times,'Times New Roman',serif;">
Friedrich Nietzsche was de zoon van een dominee en hoorde zo tot de betere burgerkringen. Reeds a ls student werd hij bekend om zijn briljante denken en toen hij 25 werd was hij al professor in de klassieke letterkunde te Basel. Zijn eerste werk ‘Die Geburt der Tragödie aus dem Geiste der Musik’ (1872), over de oude Griekse tragedie, was echter al zo controversieel dat hij snel door zijn vakgenoten en collega’s gemeden werd en zijn professoraat een fiasco werd. Na 10 jaar nam hij ontslag en ging als zelfstandig denker en schrijver zijn eigen weg.</div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: Times,'Times New Roman',serif;">
<br />
<span style="font-size: large;"><b>Apollo en Dionysos</b></span><br />
<br />
<b> </b>De oude Griekse kunst stond bij de romantici in hoog aanzien als voorbeeld van evenwicht en schoonheid. In zijn studie over de oude Griekse tragedie stelde Nietzsche nu dat men daarbij voorbijging aan een ander element in deze tragedies dat hen eigenlijk hun dramatische kracht gaf. Men had alleen oog voor het ‘apollinische’ en ging voorbij aan het ‘dionysische’. </div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: Times,'Times New Roman',serif;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: Times,'Times New Roman',serif;">
Apollo is de god van de schoonheid, de ordening en de waarheid, Dionysos is de god van de exstase, de dronkenschap en de roes. Dionysos verbeeldt de oerkracht van het leven, die zich steeds weer realiseert in schepping en ondergang, terwijl Apollo staat voor de mens die tracht greep te krijgen op de chaos van het leven door begrippen, voorstellingen en mythen. De schoonheid van Apollo is rationeel en glad, die van Dionysos is rauw en emotioneel. Apollo is de god van de beeldende kunst, van het denken en het individu, Dionysos is de god van de muziek en de groepsdans. </div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: Times,'Times New Roman',serif;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: Times,'Times New Roman',serif;">
De tragedie is volgens Nietzsche ontstaan uit het koor van de Dionysos-cultus, een koor van saters, merkwaardige wezens met horens en bokkenpoten. Door dit saterkoor werd de cultuurmens ‘opgetild’ uit de alledaagse werkelijkheid. De staat, de maatschappij, alle scheidingen tussen mens en mens weken voor een overweldigend gevoel van eenheid dat de mens terugbrengt naar het hart van de natuur. </div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: Times,'Times New Roman',serif;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: Times,'Times New Roman',serif;">
De oprichters van onze plaatselijke fanfare ‘Nos jungit Apollo’ (Apollo verenigt ons) hebben in 1864 waarschijnlijk niet helemaal geweten waar ze voor kozen met die naam, maar een keuze voor Dionysos zou bij de pastoor zeker niet goed gevallen zijn. </div>
<br />
<div style="font-family: Times,'Times New Roman',serif;">
<span style="font-size: large;"><b>De echte werkelijkheid</b></span></div>
<div style="font-family: Times,'Times New Roman',serif;">
<br /></div>
<div style="font-family: Times,'Times New Roman',serif;">
Voor Nietzsche beleeft een mens alleen in muziek de echte werkelijkheid, en wel in muziek die je zelf maakt. Zingen is daarvan de eerste en meest oorspronkelijke vorm. </div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: Times,'Times New Roman',serif;">
Met theoretische kennis (begrippen, redeneren) bereikt een mens immers niet de werkelijkheid, alleen de voorstellingen die hij er zelf van vormt. </div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: Times,'Times New Roman',serif;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: Times,'Times New Roman',serif;">
Het was de grote Immanuel Kant (1724-1804) die tot dit inzicht kwam, dat sindsdien door zowat alle filosofen is overgenomen. Het is immers duidelijk dat onze kennis van de wereld beperkt en bepaald wordt door onze mogelijkheden, door de structuur van ons eigen waarnemen en denken. De wet van oorzaak en gevolg maar ook kwaliteiten zoals de kleur van de dingen, zijn zaken die meer uit onszelf komen dan uit de wereld buiten ons. </div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: Times,'Times New Roman',serif;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: Times,'Times New Roman',serif;">
Is er dan geen mogelijkheid om de werkelijkheid zelf te bereiken? Veel filosofen na Kant gaan daarnaar op zoek en zien mogelijkheden in het gevoel of de intuïtie. Arthur Schopenhauer (1788-1860) was van mening dat een mens de werkelijkheid alleen kan bereiken via de kunst en dan met name in de muziek. Alleen in muziek beleeft een mens de oerkracht die alles tot stand brengt en doet leven en die Schopenhauer de ‘Algemene Wil’ noemt. Verder zit een mens gevangen in zijn voorstellingen. </div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: Times,'Times New Roman',serif;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: Times,'Times New Roman',serif;">
Nietzsche neemt die gedachte van Schopenhauer over: alleen in muziek beleven we het echte leven, de oerdrift die alles doet ontstaan en weer vergaan: de wereld, de levende wezens, het denken en de voorstellingen. Daarbij moeten we denken aan muziek als actief gebeuren, het maken van muziek, niet aan het product of aan het beluisteren van muziek. Verder blijven wij gevangen in onze voorstellingen. Die voorstellingen van de wereld, de mensen, de goden, en maatschappelijke structuren die eraan beantwoorden, hebben wij wel nodig om te overleven in de alledaagse strijd, maar als we daarbij blijven en ons daaraan vastklampen, missen we het echte leven dat altijd weer nieuwe dingen en gedachten schept en de oude loslaat. </div>
<br />
<span style="font-size: large;"><b>Woord en klank</b></span><br />
<br />
<b> </b>Dat betekent dat het bij het zingen uiteindelijk om de klank gaat, niet om de woorden. De woorden hebben we meestal wel nodig, maar die behoren tot de wereld van de voorstellingen. Ze zijn eigenlijk niet meer dan kapstokken waaraan we de muziek ophangen.<br />
<div class="MsoNormal" style="font-family: Times,'Times New Roman',serif;">
Dat verklaart het feit dat de tekst zo dikwijls verloren gaat als we zingen en dat we ons daar weinig zorgen over maken. Dat verklaart ook dat we dikwijls enthousiast teksten zingen die we anders niet door de strot zouden krijgen. Denk aan het zeeroverslied, maar ook aan het Wilhelmus. </div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: Times,'Times New Roman',serif;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: Times,'Times New Roman',serif;">
Maar is het dan niet zo dat er dikwijls eerst een tekst is, een gedicht, en dat een componist daar later muziek bij schrijft? Zo ontstaan inderdaad de meeste klassieke liederen. Volgens Nietzsche is het echter ondenkbaar dat een tekst zou inspireren tot muziek. Volgens hem is een componist vanuit zijn muzikale gedrevenheid op zoek naar teksten waarin hij die kan uitdrukken. Dat klopt wel met wat ik herhaaldelijk van componisten gehoord heb, dat zij voortdurend op zoek zijn naar teksten die bij hun muziek passen. Dat zijn dikwijls niet de beste gedichten, maar wel teksten die bij de componist muziek doen opwellen.</div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: Times,'Times New Roman',serif;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: Times,'Times New Roman',serif;">
Nietzsche geeft zelf het voorbeeld van het laatste deel van de negende symfonie van Ludwig van Beethoven, de ‘Ode an die Freude’. Voor hem is het duidelijk dat de muziek daarvan niet geïnspireerd kan zijn door de slappe tekst. De muziek is duidelijk veel sterker en tilt de tekst naar een hoger niveau, die hij uit zichzelf niet heeft. Ik moet daarbij inderdaad toegeven dat ik van die tekst slechts enkele woorden ken en al snel afhaak als ik woorden hoor als ‘Götterfunken’ en ‘Tochter aus Elysium’. Geef mij de muziek maar en laat de tekst voor wat hij is. Geweldig dat Beethoven tot deze muzikale prestatie gekomen is; als de tekst daar iets aan heeft bijgedragen is dat mooi meegenomen.</div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: Times,'Times New Roman',serif;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: Times,'Times New Roman',serif;">
De tekst van een muziekstuk heeft in deze gedachtegang vooral waarde voor de componist, veel minder voor de uitvoerder en nog minder voor de toehoorder. Eigenlijk spreekt de muziek voor zichzelf en neemt je mee in een wereld voorbij het denken en voorbij de alledaagse werkelijkheid. De tekst kan van belang zijn voor de uitvoerder en de toehoorder om zich in te leven in het creatief proces van de componist en daarmee de muziek als het ware zelf te herscheppen. Dat is echter iets anders dan ‘verstaan wat er gezongen wordt’. </div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: Times,'Times New Roman',serif;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: Times,'Times New Roman',serif;">
Klopt de theorie van Nietzsche? Voor mij verheldert ze wel een aantal feiten en in die mate is ze voor mij geldig. Geldt ze voor alle muziek? Een interessante vraag om op door te denken.</div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: Times,'Times New Roman',serif;">
Heeft dit gevolgen voor ons zingen? Misschien wél. Goed om ook daarover na te denken. Nietzsche heeft zich daar niet mee beziggehouden. Het was hem meer te doen om het filosofische inzicht in het menselijk bestaan. Voor hem had dit inzicht vooral gevolgen voor het leven: muziek als creatief gebeuren was voor hem het model voor echt authentiek menselijk leven dat ontstijgt aan de burgerlijke gezapigheid waartegen hij heel zijn leven gestreden heeft. </div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: Times,'Times New Roman',serif;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Trebuchet MS',sans-serif;">
<br /></div>
<div style="font-family: 'Trebuchet MS',sans-serif;">
<span style="font-size: large;"><b>Muziek </b></span></div>
<div style="font-family: 'Trebuchet MS',sans-serif;">
<br /></div>
<div style="font-family: 'Trebuchet MS',sans-serif;">
<span style="font-size: 9.5pt;">Zij is als koorts, vol van gespannen leven.<br />Zoals de koorts zich uit in zelfde motieven,<br />Die treffen als een slag, door hun herhaald geluid,<br />Die schudden als de storm, die zwerven als gefluit,</span></div>
<div style="font-family: 'Trebuchet MS',sans-serif;">
<span style="font-size: 9.5pt;">Dàn door een diepte, slechts door eenvoud vol verkregen,<br />Dàn door tragische kracht, die afmattend bekoort,<br />Zoals diegeen zich voelt, die sidd’rend naar haar hoort,<br />Dàn door atomen fijn, die als een snoer zich regen,</span></div>
<div style="font-family: 'Trebuchet MS',sans-serif;">
<span style="font-size: 9.5pt;">Mat zij het lichaam af, maar knevelt zij den geest,<br />Die zich onwillig eerst, steeds wentelt in haar banden.<br />Als komt ’t bedwelmend koortsgevoel, dat gij verlangt en vreest,<br />Strekt dan verlangend uit naar hare stem uw handen. <br /><br />Laat U dan rusten stil in haar wellust trillend’ arm,<br />Omvat dan met een zucht haar slanke, volle leest. </span></div>
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: Times,'Times New Roman',serif;">
Simon Vestdijk</div>
Jef De Schepperhttp://www.blogger.com/profile/16256153858605765809noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-7591513762018775232.post-54791964395424424942011-12-01T03:05:00.000-08:002011-12-01T03:05:01.139-08:0015. Het koor als klankspiegel<!--[if gte mso 9]><xml> <w:WordDocument> <w:View>Normal</w:View> <w:Zoom>0</w:Zoom> <w:HyphenationZone>21</w:HyphenationZone> <w:Compatibility> <w:BreakWrappedTables/> <w:SnapToGridInCell/> <w:WrapTextWithPunct/> <w:UseAsianBreakRules/> </w:Compatibility> <w:BrowserLevel>MicrosoftInternetExplorer4</w:BrowserLevel> </w:WordDocument> </xml><![endif]--><!--[if gte mso 10]> <style>
/* Style Definitions */
table.MsoNormalTable
{mso-style-name:Standaardtabel;
mso-tstyle-rowband-size:0;
mso-tstyle-colband-size:0;
mso-style-noshow:yes;
mso-style-parent:"";
mso-padding-alt:0cm 5.4pt 0cm 5.4pt;
mso-para-margin:0cm;
mso-para-margin-bottom:.0001pt;
mso-pagination:widow-orphan;
font-size:10.0pt;
font-family:"Times New Roman";}
</style> <![endif]--> <br />
<div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;"><i>In vorige aflevering liepen we doorheen de geschiedenis van het zingen in koor. Het koor heeft in de loop van die geschiedenis een zeer wisselende betekenis gehad en het koor zoals wij het nu kennen is een vrij recent verschijnsel (ongeveer 200 jaar). Het is de moderne vorm van het samen zingen van mensen. Dat samen zingen is wel een typisch menselijk verschijnsel met een diepe betekenis. Dit keer een benadering vanuit de psychoanalyse, zonder daarbij de technische termen te gebruiken. Onze gids is weer de Franse psychiater Marie-France Castarède (zie aflevering 2). In haar boek </i>Le miroir sonore<i> reflecteert ze op haar vele jaren koorervaring het licht van de psychoanalyse.</i></div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;"><br />
</div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;"><br />
</div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;"><span style="font-size: large;"><b>De groep</b></span></div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;"><br />
</div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;">Mensen hebben behoefte aan een groep. Dat lijkt in onze tijd van individualisering minder het geval, maar uit de psychische problemen die de individualisering meebrengt blijkt hoe belangrijk die behoefte is. In de groep zoekt een mens de oorspronkelijke geborgenheid terug die hij ervaren heeft in de eerste binding met zijn moeder. Als de moeder er niet meer altijd is, is dat een eerste crisis waarmee een kind geconfronteerd wordt. Geleidelijk verschijnen andere mensen die vertrouwd worden en die met de moeder of in plaats daarvan een veilige omgeving vormen. Als dat niet zo is kan dat een blijvend trauma veroorzaken in het leven van een mens. </div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;"><br />
</div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;">De geborgenheid gaat wel ten koste van de vrijheid. De groep waartoe je behoort kan zelfs zeer dwingend en onderdrukkend zijn en daardoor zelf trauma’s veroorzaken. De laatste 100 jaar is de druk van het sociale milieu bij ons sterk verminderd, maar hij is zeker niet verdwenen. Soms is die druk nog verborgen aanwezig, bijvoorbeeld bij beroepskeuze of keuze van een partner. In bepaalde milieus, bijvoorbeeld zigeuners, en bepaalde kerken met strenge morele opvattingen is die druk nog zeer duidelijk.</div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;"><br />
</div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;"><span style="font-size: large;"><b>Verbeelding</b></span></div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;"><br />
</div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;">Het behoren tot een groep is niet voldoende voor een gezond psychisch leven. Volgens de grondlegger van de psychoanalyse. Sigmund Freud, heeft een mens ook behoefte aan verbeelding (‘illusie’). Naarmate een mens opgroeit ontdekt hij immers dat het leven geen aards paradijs is: zijn wensen worden niet allemaal vervuld, de mensen om hem heen hebben hun eigen wensen en hun eigen agenda, hij ervaart kwaad en lijden. Om hiermee te kunnen leven moet een mens zich een werkelijkheid verbeelden die beter is dan de feiten, een toekomst waar hij naar kan streven. Freud ziet vooral drie vormen van verbeelding die een grote rol spelen bij mensen: godsdienst, filosofie en kunst. Deze verbeelding speelt een grote rol in de groepen waarin mensen zich ‘thuis’voelen. Zo geeft een mens zin en waarde aan zijn leven.</div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;"><br />
</div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;">In godsdienst en filosofie (ideologie) hebben mensen echter de neiging te vergeten dat het verbeelding is en de beelden en ideeën als harde waarheden te gaan zien. De kinderlijke verlangens naar veiligheid en geborgenheid verdringen dan de realiteit. Dat leidt tot onderdrukking van de vrijheid van denken en tot vijanddenken: wie deze waarheden niet accepteert is fout en is vijand. Groepsleden met afwijkende meningen (beelden) worden uitgestoten. In plaats van voertuigen van de levensdrift worden ideaalbeelden en toekomstbeelden dan voertuigen van de doodsdrift. Dat zijn immers de twee driften die in een mensenleven altijd met elkaar strijden. </div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;">Bij de verbeelding in de kunst speelt dit echter niet. De kunstenaar blijft zich bewust van het feit dat zijn kunstwerken gedragen worden door verbeelding. Alleen als kunst in dienst wordt gesteld van godsdienst of ideologie duikt het probleem weer op, krijgen heiligenbeelden magische kracht en spreekt men van ‘entartete Kunst’ (Nazi-Duitsland).</div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;"><br />
</div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;">Met kunstwerken creëert een mens een wereld tussen de harde werkelijkheid en de ideale wereld van zijn wensen. Zoals een mens in zijn dromen zijn ervaringen van de dag verwerkt, zo verwerkt hij in zijn kunst zijn wensdromen met zijn feitelijke ervaringen van het werkelijke leven. Een kunstwerk is een dagdroom waarin de kinderlijke verlangens naar almacht en volmaaktheid kunnen doorwerken zonder tot fanatisme te leiden. Kunst hoort tot dezelfde wereld als het spel, waarin kind en volwassenen hun grootse ideeën en wensen volop kunnen uitleven.</div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;"><br />
</div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;"><span style="font-size: large;"><b>Het koor</b></span></div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;"><br />
</div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;">Tegen bovenstaande achtergrond kan zingen in een koor een zeer aparte betekenis hebben voor mensen. Dat geldt vooral voor koren die niet zozeer op prestatie gericht zijn, eerder op het genoegen om samen te zingen. Vooral dus amateurkoren. In zulk koor kunnen natuurlijk allerlei spanningen optreden en het samen zingen zal lang niet altijd even goed lukken en even aangenaam zijn. Als het echter goed gaat in zulk koor, dan kan het een fundamentele bijdrage leveren tot menselijk welbevinden en gezondheid. Het samen zingen vormt dan een soort eenheid die uniek is. </div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;"><br />
</div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;">In de muziek verenigen de koorleden zich in muziek die hen aanspreekt, die hun hart raakt. Dat zal niet bij alle gekozen muziekstukken en bij alle koorleden even gemakkelijk gaan. Soms moet je een drempel over om een muziekstuk te kunnen smaken en aanvoelen, maar zo ontdek je als koorlid soms nieuwe ruimte en nieuwe mogelijkheden in jezelf. Het gebeurt dat je een stuk meezingt omdat het nu eenmaal gekozen is door de dirigent, zonder dat je er echt verwantschap mee krijgt, maar als dat vaak gebeurt, dan verlaat je het koor en zoek je een koor waarvan het repertoire beter bij je past. </div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;"><br />
</div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;">Muziek is de oertaal van mensen. Dat heeft Stephen Mithen duidelijk aangetoond in zijn boek <i>The singing neanderthals</i>. De eenheid die samen zingen tot stand kan brengen is daarom zeer fundamenteel, een eenheid van gevoel, niet van spreken of denken. Dat lukt niet altijd en het vraagt oefening van mensen die altijd in woorden en gedachten leven. Het vraagt openheid voor gevoel en bereidheid dat met anderen te delen. Daarom is de sfeer zeer belangrijk in een koor. Als er veel spanningen zijn, als er vlakbij mensen staan die je niet kunt hebben, dan lukt het niet. Bij een uitvoering merkt het publiek ook of de sfeer goed is en ook bij professionele koren merk je dat de muziek niet echt raakt als de menselijke relaties in het koor niet goed zijn. </div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;"><br />
</div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;"><span style="font-size: large;"><b>Meerstemmige harmonie</b></span></div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;"><br />
</div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;">Het is interessant op te merken hoe de eenheid in de muziek een ontwikkeling heeft doorgemaakt die parallel loopt met de algemene culturele ontwikkelingen. In de oudheid is er alleen eenstemmige muziek, eventueel gekleurd door het verschil tussen de stemmen van mannen en vrouwen. Vanaf het moment dat de individuele verschillen tussen mensen aandacht krijgen ontstaat stilaan meerstemmigheid. De eenvoudige eenheid van de eenstemmige zang wordt stap voor stap een rijke harmonie. Het boeiende is, dat de stemmen die meer en meer naast en door elkaar heen klinken niet tot minder eenheid leiden als het goed is maar tot een veel rijkere eenheid. </div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;"><br />
</div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;">In de moderne koorzang kunnen zangers meer dan vroeger zichzelf zijn en hun eigen inbreng hebben. De kunst is deze in te voegen in het grote geheel. Daarom zijn mensen met een krachtige stem lang niet altijd de beste koorzangers, zeker niet als zij denken dat zij hun partij moeten redden omdat anderen het volgens hen laten afweten. Zulke mensen kunnen het zanggenot van de andere zangers bederven en dragen niet bij tot een gelukte uitvoering. Luisteren is in een koor net zo belangrijk als zingen.</div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;"><br />
</div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;">Geslaagde koorzang is als een wonderlijke klankspiegel. In en door deze spiegel kun je als mens zien en ervaren wie je eigenlijk bent. Je ervaart je wezenlijke verbondenheid met mensen, je binding met het verleden maar ook de eigenheid van het heden en van je eigen cultuur. Als je oplet leer je jezelf kennen in de muziek die je aantrekt of afstoot, in de mensen waarmee je graag zing en anderen die je liever op afstand houdt. </div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;"><br />
</div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;"><span style="font-size: large;"><b>De dirigent</b></span></div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;"><br />
</div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;">Een goede dirigent is daarbij onontbeerlijk. Hij moet een gepast repertoire selecteren en de techniek beheersen van het stemgebruik, het instuderen van de stukken en het slaan van de maat. Daarnaast weet een goede dirigent het gevoel van de muziek over te dragen, soms vanuit de tekst, soms met een verhaal, soms met zijn gebaren en mimiek. Hij is als een vroedvrouw die de muziek uit het koor geboren laat worden, soms als vanzelf soms met veel pijn en moeite. Dat doet hij met twee handen: meestal de rechterhand voor de techniek, de linker voor het gevoel. </div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;"><br />
</div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;">Vooral ook brengt een goede dirigent de zangers tot elkaar als mens door de wijze waarop hij met hen omgaat. Hoe belangrijk dit is volgt uit wat hierboven beschreven werd. Dat hoeft niet persé in de stijl van ‘dikke mik’ te zijn, het kan met weinig woorden. Het gaat erom de zangers uit te dagen om boven zichzelf uit te stijgen en tegelijk hen te respecteren in hun eigen karakter en mogelijkheden. Vooral in een amateurkoor is dit uitermate belangrijk, maar ook in een professioneel koor klinkt de harmonie van het samenwerken door in de muziek die eruit komt. </div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;">Voor onze dirigent Ad van de Wetering schreef ik het volgende gedicht bij zijn afscheid.</div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;"><br />
</div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;"><!--[if gte mso 9]><xml> <w:WordDocument> <w:View>Normal</w:View> <w:Zoom>0</w:Zoom> <w:HyphenationZone>21</w:HyphenationZone> <w:Compatibility> <w:BreakWrappedTables/> <w:SnapToGridInCell/> <w:WrapTextWithPunct/> <w:UseAsianBreakRules/> </w:Compatibility> <w:BrowserLevel>MicrosoftInternetExplorer4</w:BrowserLevel> </w:WordDocument> </xml><![endif]--><!--[if gte mso 10]> <style>
/* Style Definitions */
table.MsoNormalTable
{mso-style-name:Standaardtabel;
mso-tstyle-rowband-size:0;
mso-tstyle-colband-size:0;
mso-style-noshow:yes;
mso-style-parent:"";
mso-padding-alt:0cm 5.4pt 0cm 5.4pt;
mso-para-margin:0cm;
mso-para-margin-bottom:.0001pt;
mso-pagination:widow-orphan;
font-size:10.0pt;
font-family:"Times New Roman";}
</style> <![endif]--> </div><div class="MsoNormal" style="font-family: "Trebuchet MS",sans-serif;"><br />
</div><div class="MsoNormal" style="font-family: "Trebuchet MS",sans-serif;"><span style="font-size: large;"><b>Dirigent</b></span></div><div class="MsoNormal" style="font-family: "Trebuchet MS",sans-serif;"><br />
</div><div class="MsoNormal" style="font-family: "Trebuchet MS",sans-serif;">Als een vroedvrouw</div><div class="MsoNormal" style="font-family: "Trebuchet MS",sans-serif;">laat je klank tot leven komen</div><div class="MsoNormal" style="font-family: "Trebuchet MS",sans-serif;">in een harmonie van zielen</div><div class="MsoNormal" style="font-family: "Trebuchet MS",sans-serif;">uit een rijke schat van eeuwen.</div><div class="MsoNormal" style="font-family: "Trebuchet MS",sans-serif;"><br />
</div><div class="MsoNormal" style="font-family: "Trebuchet MS",sans-serif;">Je zaait bezieling</div><div class="MsoNormal" style="font-family: "Trebuchet MS",sans-serif;">uit je eigen overvloed,</div><div class="MsoNormal" style="font-family: "Trebuchet MS",sans-serif;">geeft ruimte aan het kwetsbaar kiemen,</div><div class="MsoNormal" style="font-family: "Trebuchet MS",sans-serif;">knakt tere planten niet.</div><div class="MsoNormal" style="font-family: "Trebuchet MS",sans-serif;"><br />
</div><div class="MsoNormal" style="font-family: "Trebuchet MS",sans-serif;">Met veel geduld,</div><div class="MsoNormal" style="font-family: "Trebuchet MS",sans-serif;">soms zuchtend maar vol vuur,</div><div class="MsoNormal" style="font-family: "Trebuchet MS",sans-serif;">laat je de klanken groeien</div><div class="MsoNormal" style="font-family: "Trebuchet MS",sans-serif;">tot onverwachte oogst.</div><div class="MsoNormal" style="font-family: "Trebuchet MS",sans-serif;"><br />
</div><div class="MsoNormal" style="font-family: "Trebuchet MS",sans-serif;">Zo schep je schoonheid</div><div class="MsoNormal" style="font-family: "Trebuchet MS",sans-serif;">en bindt mensen aan elkaar</div><div class="MsoNormal" style="font-family: "Trebuchet MS",sans-serif;">door hun stem te laten klinken</div><div class="MsoNormal" style="font-family: "Trebuchet MS",sans-serif;">in hun ene moedertaal. </div>Jef De Schepperhttp://www.blogger.com/profile/16256153858605765809noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-7591513762018775232.post-75921196977591673622011-11-30T07:56:00.000-08:002011-11-30T08:06:36.205-08:0014. Zingen in koor<div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;"><i>Eerder schreef ik over inzichten van de psychoanalyse over het zingen (2. Zingen met je hart). Zingen heeft met onze ‘ziel’ te maken, met onze diepste onbewuste gevoelens. Het legt verbindingen met onze allereerste ervaringen in de baarmoeder en kort na onze geboorte. Via deze ervaringen worden we verbonden met vroegere generaties en uiteindelijk met de hele mensheid vóór ons.</i></div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;"><i>Als we in een koor zingen komt daar nog een andere eenheidservaring bij, die met onze medezangers. </i></div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;"><br />
</div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;"><span style="font-size: large;"><b>De oudste tijd</b></span></div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;"><br />
</div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;">Zingen is altijd in de eerste plaats een groepsgebeuren geweest. In primitieve samenlevingen bond het samen zingen de familie en stam aan elkaar in vreugde en verdriet, maar ook in het werk en in de strijd tegen vijanden. De eenheid die deze mensen in hun zang beleefden had voor hen heel dikwijls een religieuze betekenis: het goddelijke of de godheid verbond hen. </div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;"><br />
</div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;">De oudste historische gegevens wijzen er ook op dat zingen sterk religieus beleefd werd. De oudste Veda’s van de Hindoes waren hymnen die alleen in gezongen vorm mochten klinken. Het was de taak van de priesters om deze heilige teksten voor het goddelijk vuur te zingen. Daarbij was wellicht een voorzanger, maar de groep van de priesters speelde zeker een belangrijke rol. Instrumenten waren er alleen als ondersteuning. Het gezang in boeddhistische kloosters, b.v. in Tibet, geeft wellicht nog een goed beeld van deze oude koorzang, al zijn de hymnen van vroeger nu vervangen door meditatief gezang. Ook in het oude China speelden hymnen een grote rol bij de strikte rituelen van het religieuze en burgerlijke leven. Ze werden door een koor gezongen met begeleiding van instrumenten. De keizers vonden rond 4300 vóór Chr. deze zang zo belangrijk dat ze er strikte regels voor uitvaardigden. </div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;"><br />
</div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;">Ook in Israël speelde het zingen een belangrijke rol bij de eredienst. Toen koning David rond 1000 v.Chr. de heilige ark van het verbond naar Jeruzalem liet brengen hoorde daar een groep zangers bij met begeleiding van eenvoudige instrumenten. Het is niet toevallig dat volgens de traditie David zelf op de harp speelde. In het boek Psalmen van de bijbel zijn 150 liederen opgenomen, waarvan een groot aantal aan David werden toegeschreven, hoewel ze dikwijls veel ouder waren. Dit wijst op het grote belang dat werd gehecht aan het zingen bij de eredienst van Jahweh. Dat geldt trouwens ook voor de anderen volken van het Nabije Oosten: Sumeriërs, Assyriërs, Egyptenaren, Perzen,…</div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;"><br />
</div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;">Daarbij kunnen we ervan uitgaan dat zingen ook op andere terreinen van het leven een grote rol speelde. Het meeste daarvan is verloren gegaan in de tijd, vooral de religieuze teksten zijn bewaard. De klank is helemaal verloren gegaan, alleen op basis van tradities die op sommige plaatsen in Azië nog bewaard zijn kunnen we gissen hoe het geklonken heeft. Voor onze oren waarschijnlijk zeer vreemd en ruw.</div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;"><br />
</div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;"><span style="font-size: large;"><b>De Grieken</b></span></div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;"><br />
</div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;">De beste informatie hebben we wel uit Griekenland. Daar speelde de zang een grote rol op allerlei terreinen van het leven. Dat liep ook door in het theater en daarover hebben we meer informatie, omdat dit tenslotte aan de basis ligt van onze eigen muziek in Europa. Het koor vormde de kern van de oudste vormen van theater in Griekenland. De teksten werden eenstemmig door het koor gezongen, met begeleiding van de scherpklinkende aulis, de dubbelfluit. Bij dit zingen hoorde wezenlijk ook dans. Het theaterkoor van nu is niet zo origineel! De bewegingen waren waarschijnlijk wel wat anders dan bij pop en musical in onze tijd. </div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;"><br />
</div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;">Uit dit koor kwamen in het Grieks drama de solisten naar voren die de figuren van het drama speelden, maar het koor bleef in het begin de hoofdrol spelen. Het geloof in de kracht van de muziek vinden we terug in de verhalen over Orfeus, die ik eerder besprak. Volgens Friedrich Nietzsche is de oudste tragedie ontstaan uit de cultus van de god Dionysos, uit verhalen over de god waarin diepe en rauwe emotie de hoofdrol speelden. Daarop kom ik later nog terug.</div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;"><br />
</div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;"></div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;">Zoals ze zich met elkaar maten in de sport op de Olympische spelen, zo deden de Grieken ook in koorwedstrijden tussen de steden. In de bloeitijd van de Griekse steden hoorden zang en dans tot de basisopvoeding. Opvallend was dat nog het sterkste in de stad Sparta, die overigens bekend stond om zijn harde en militaristische levensstijl. Het was overigens ook alleen daar dat er ook koren van vrouwen waren. Elders was dit voorbehouden aan mannen en jongens.</div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;"><br />
</div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;"><span style="font-size: large;"><b>Kerkzang</b></span></div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;"><br />
</div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;">De eerste christenen hebben bij hun samenkomsten zeker gebruiken van de Joodse synagoge overgenomen. Zang zal daarbij wel een rol gespeeld hebben, maar wellicht vooral door een voorzanger met korte antwoorden van de anderen, zoals “amen, alleluia,…”. Oorspronkelijk lag de nadruk op de inhoud van de teksten, die met een eenvoudige melodie gereciteerd werden. </div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;"><br />
Als het christelijk geloof de officiële godsdienst wordt komen er koren met professionele zangers die stilaan meer en meer ingewikkelde versieringen gaan zingen, maar nog steeds eenstemmig, zoals het Gregoriaans dat wij nog kennen. Misschien zong de gemeenschap wel mee de eenvoudige hymnen en processieliederen, maar meer en meer worden de mensen stilzwijgende toeschouwers en luisteraars. De monniken in de kloosters zingen wél samen de psalmen in het koorgebed en vinden daarin een basis voor hun samenleven. </div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;">Buiten de kerkdiensten wordt nog wel door het volk gezongen: drinkliederen, strijdliederen, minneliederen. De troubadours brengen zingend de grote verhalen, zoals het Roelandslied, maar dat is solo-werk.</div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;"><br />
</div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;">Vanaf het jaar 1000 ontstaan in de kloosters en bij de grote kathedralen koren van een hoog muzikaal niveau. Daar ontstaat ook stap voor stap de meerstemmige muziek, ondanks de tegenstand van kerkelijke autoriteiten die vinden dat de ingewikkelde muziek afleidt van de religieuze betekenis van de liturgische gezangen. De kerkzang verliest inderdaad zijn religieuze gevoelswaarde, zoals trouwens heel het kerkelijke leven. De gewone mensen voelen zich nog wel opgenomen in een groots en prachtig schouwspel maar spelen daarin geen actieve rol. </div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;"><br />
</div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;">In de renaissance (vanaf 1400) horen koren van een hoog niveau bij de hoven van de vorsten. Zij concurreren met elkaar en trekken de beste musici aan. Iemand als Orlandus Lassus reist zowat heel Europa door en componeert verfijnde koormuziek in allerlei talen. </div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;"><br />
</div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;"><span style="font-size: large;"><b>Naar onze tijd</b></span></div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;"><br />
</div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;">Luther gaf de samenzang een prominente plaats in de kerkdienst met de koralen en met het Geneefse Psalter kregen ook de Calvinisten psalmen die door het volk gezongen werden. Naast die volkszang ontwikkelt zich een rijke koorzang voor de kerkdiensten, met J.S. Bach als een hoogtepunt. </div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;"><br />
</div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;">Met de Franse revolutie (1789) wordt de koorzang uit de vorstenhoven naar het volk gehaald. Overal ontstaan volkskoren. Het gaat daarbij niet meer om de prestatie van perfecte muziek, maar om de eigen vorming en het genoegen van de zangers. </div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;">In de 19<sup>de</sup> eeuw verspreidt dit koorleven zich over heel Europa in allerlei vormen, van massale volkskoren tot kleine ‘liedertafels’. Componisten schrijven koormuziek in allerlei vormen en met allerlei moeilijkheidsgraden. </div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;"><br />
</div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;">In de katholieke kerk wordt vanaf het begin van de 20<sup>ste</sup> eeuw weer nadruk gelegd op de actieve deelname van de gelovigen aan de kerkdienst. Overal gaan plaatselijke kerkkoren het herontdekte Gregoriaans zingen en daarnaast allerlei eenvoudige ‘missen’. De pogingen om het volk in de kerk mee aan het zingen te krijgen zijn niet zo succesvol, maar in het verenigingsleven bloeit het lied volop en ontstaan allerlei liederbundels voor samenzang. </div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;"><br />
</div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;">Veel kerkkoren maken zich vanaf 1950 meer en meer los van het kerkgebeuren en gaan een breed repertoire zingen. Soms als mannenkoor, maar dikwijls nu ook gemengd.</div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;">Zo ontstaat uit allerlei bewegingen een zeer rijk koorleven. Daarbij verschuift het accent van de prestatie naar de beleving. Er wordt wel opgetreden en er zijn zelfs allerlei wedstrijden tussen koren, maar voor de meeste zangers gaat het om het genoegen van samen te zingen. </div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;"><br />
</div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;">Waarin bestaat dit genoegen? Iedere zanger heeft daar wel een eigen antwoord op, maar de psychoanalyse heeft daarover ideeën die wat dieper gaan en toch herkenbaar zijn. Daarover meer in de volgende aflevering.</div><br />
<div class="MsoNormal"><br />
<!--[if gte mso 9]><xml> <w:WordDocument> <w:View>Normal</w:View> <w:Zoom>0</w:Zoom> <w:HyphenationZone>21</w:HyphenationZone> <w:Compatibility> <w:BreakWrappedTables/> <w:SnapToGridInCell/> <w:WrapTextWithPunct/> <w:UseAsianBreakRules/> </w:Compatibility> <w:BrowserLevel>MicrosoftInternetExplorer4</w:BrowserLevel> </w:WordDocument> </xml><![endif]--><!--[if gte mso 10]> <style>
/* Style Definitions */
table.MsoNormalTable
{mso-style-name:Standaardtabel;
mso-tstyle-rowband-size:0;
mso-tstyle-colband-size:0;
mso-style-noshow:yes;
mso-style-parent:"";
mso-padding-alt:0cm 5.4pt 0cm 5.4pt;
mso-para-margin:0cm;
mso-para-margin-bottom:.0001pt;
mso-pagination:widow-orphan;
font-size:10.0pt;
font-family:"Times New Roman";}
</style> <![endif]--> <br />
<div class="MsoNormal" style="font-family: "Trebuchet MS",sans-serif;"><i>Weet als ik zing, dat dit mijn beste deel,</i></div><div class="MsoNormal" style="font-family: "Trebuchet MS",sans-serif;"><i>mijn overtuiging is en mijn hoogste kunnen</i></div><div class="MsoNormal" style="font-family: "Trebuchet MS",sans-serif;"><i>en dat ik u ook dat zeer gaarne wil gunnen.</i></div><div class="MsoNormal" style="font-family: "Trebuchet MS",sans-serif;"><br />
</div><div class="MsoNormal" style="font-family: "Trebuchet MS",sans-serif;"><i>Ik leef misschien het zuiverst in dit vluchtig galmen.</i></div><div class="MsoNormal" style="font-family: "Trebuchet MS",sans-serif;"><i>De donkere pracht van Monteverdi's psalmen</i></div><div class="MsoNormal" style="font-family: "Trebuchet MS",sans-serif;"><i>of de barbaarse smart van een oud bijbels verhaal,</i></div><div class="MsoNormal" style="font-family: "Trebuchet MS",sans-serif;"><i>dat ik voor u en anderen vertaal</i></div><div class="MsoNormal" style="font-family: "Trebuchet MS",sans-serif;"><i>in het precieus geluk van deze zware jaren.</i></div><div class="MsoNormal" style="font-family: "Trebuchet MS",sans-serif;"><br />
</div><div class="MsoNormal" style="font-family: "Trebuchet MS",sans-serif;"><i>En dat ik in de ernstig zingende scharen</i></div><div class="MsoNormal" style="font-family: "Trebuchet MS",sans-serif;"><i>mijn eigen kinderen zie staan, geeft eindelijk zin</i></div><div class="MsoNormal" style="font-family: "Trebuchet MS",sans-serif;"><i>aan dit angstig leven, dat ik zo mateloos bemin.</i></div><div class="MsoNormal"><br />
</div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;">Dora Mahy (Gent 1922)</div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;"><i>Een handvol geurig hooi</i>, De bladen voor de poëzie 1977-9, Gottmer Nijmegen/ Orion Brugge</div><div class="MsoNormal"><br />
</div></div>Jef De Schepperhttp://www.blogger.com/profile/16256153858605765809noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-7591513762018775232.post-72937732027763953532011-11-29T07:20:00.000-08:002011-11-29T07:25:15.342-08:0013. Jezelf zingend beleven<div class="Section1"><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;"><i>Dit keer een verhaal van Oliver Sacks uit een ouder boek, zijn meestbekende, </i>De man die zijn vrouw voor een hoed hield. <i>Ook in dat boek vertelt Sacks over ervaringen met mensen met een hersenstoornis. Eén van de hoofdstukken gaat ook daar over de speciale rol die zingen kan hebben bij deze mensen. Ook nu weer aanleiding om na te denken over de rol van zingen voor mensen in het algemeen. Interessant is in dit geval vooral het verschil tussen kennis van muziek en de beleving van zelf te zingen.</i></div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;"><br />
</div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;"><span style="font-size: large;"><b>Weten en waarde</b></span></div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;"><br />
</div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;"><b> </b>Oliver Sacks vertelt over Martin A., die als kind een bijna fatale hersenvliesontsteking had gehad en sindsdien achterlijk en impulsief was en veel last had van toevallen. Zijn vader was een beroemde operazanger en met hem had Martin een grote muzikale begaafdheid gemeen en een groot gevoel voor muziek. Hij had een verbijsterend muzikaal geheugen hoewel hij geen noten kon lezen. Op gebied van opera was hij een wandelende encyclopedie: hij kende muziek van tweeduizend opera’s met daarbij veel uitvoeringen, de zangers daarbij en veel van de enscenering. Ook kende hij een muziekencyclopedie (Grove) van zesduizend pagina’s van buiten. Na zijn pensionering had zijn vader hem die in stukken voorgelezen en Martin had die helemaal letterlijk opgeslagen. </div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;"><br />
</div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;">Deze kennis raakte hem echter niet persoonlijk en gaf hem geen waardegevoel. Een uitzondering daarop was de informatie uit de encyclopedie die verbonden was met de stem van zijn vader en die hij niet zonder emoties kon oproepen. </div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;">“Maar de echte vreugde en het enige dat het leven draaglijk maakte was het zingen in kerkkoren en de kerken en kathedralen van de stad…Hij hield vooral van de grote evenementen met Pasen en Kerstmis, de Johannes- en Mattheus Passion, het Kerstoratorium en de Messiah, waaraan hij vijftig jaar lang had meegedaan, als jongen en als man. …Bij zulke gelegenheden, bij de oratoria en vooral bij de passiemuziek maar ook bij eenvoudiger kerkkoren en koralen, vergat Martin, als hij opging in de muziek, dat hij achterlijk was, vergat alle droefheid en onvolkomenheid van zijn leven, voelde dat een grote wijdheid hem omringde, voelde zich een echt mens en een echt kind van God.”</div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;"><br />
</div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;">Toen Martin opgenomen werd in het tehuis ging het vrij snel mis. Hij was vaak kinderlijk, agressief en opschepperig, vuil en asociaal. Hij werd door de andere bewoners gemeden en ging week na week achteruit. Uiteindelijk kwam het eruit: “Ik moet zingen. Ik kan niet leven zonder te zingen. En het is niet alleen muziek, ik kan niet bidden zonder muziek.” En vanuit zijn encyclopedie voegde hij eraan toe: “Muziek was voor Bach het gereedschap voor zijn religieuze beleving. Grove, artikel over Bach, blz. 304.”</div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;"><br />
</div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;"><span style="font-size: large;"><b>Zin zingen</b></span></div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;"><br />
</div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;"><b> </b>Hij ging weer meezingen in een kerk in de buurt waar veel muziek van Bach werd uitgevoerd en vond al snel weer zijn plaats in het leven. Ondanks zijn intellectuele beperkingen was zijn muzikale intelligentie sterk genoeg om de technische complexiteit van Bach te waarderen, vooral omdat “Bach leefde in hem en hij leefde in Bach”.</div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;">Sacks besluit: “Martin werd een ander mens toen hij weer kon zingen en naar de kerk gaan, hij knapte op, werd weer werkelijk. De pseudo-personen – de gestigmatiseerde, achterlijke man, de snotterige, spugende jongen – verdwenen, net als de irriterende, emotieloze, onpersoonlijk eidetisch (met een letterlijk geheugen – jds) begaafde. De werkelijke persoon kwam te voorschijn, een waardige, fatsoenlijke man, nu ook gerespecteerd en gewaardeerd door de andere bewoners. Maar het leukste was het om naar Martin te kijken als hij aan het zingen was of opging in de muziek – luisterend met een intensiteit die grensde aan vervoering – een mens in zijn volledigheid die er geheel in opging. Op zulke ogenblikken onderging Martin werkelijk een gedaanteverwisseling.”</div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;"><br />
</div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;">Dit verhaal van Sacks is vooral interessant omdat het wijst op het verschil tussen de technische kennis van muziek en de beleving van het zelf zingen. Alleen bij dat laatste komt bij Martin A. een wereld tot stand waarin hij waardig en zinvol als mens kan leven. Het komt vrij vaak voor dat mentaal gehandicapten een superbegaafdheid vertonen op het punt van het opslaan van geheugenfeiten op een specifiek terrein. Men spreekt van <i>savante idioten. </i></div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;"><br />
</div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;"><i> </i>Het gevaar bestaat dat de aandacht van de omgeving en de verzorgers uitsluitend naar die begaafdheid gaat en dat er zelfs misbruik van gemaakt wordt. In de bekende film <i>Rainman</i> wordt daarvan een beeld gegeven. Toch geeft dergelijke kennis geen zin en samenhang aan het leven van deze mensen. Het zijn vooral persoonlijke kunstzinnige belevingen die een wereld creëren waarin deze mensen zichzelf vinden, muziek, dans, tekenen. Sacks geeft daar voorbeelden van uit eigen ervaring en die van andere therapeuten. </div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;"><br />
</div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;">Bij mensen die over een normale intelligentie beschikken is het minder duidelijk dat zingen deze fundamentele functie kan hebben in het leven. Toch kunnen we veronderstellen dat het ook bij deze mensen geldt. Zingen kan een emotionele en zingevende kracht hebben die fundamenteler is dan die van het rationele denken. Zelfs kan het rationele denken de emotionele kracht van de artistieke beleving ondergraven en leiden tot leegheid en zinloosheid. Dit kan dan beter verborgen blijven dan bij zwakzinnigen maar kan even diep gaan. </div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;">Zingen, zeker met een zekere regelmaat en intensiteit kan daarbij een tegengewicht en een aanvulling bieden die – bewust of onbewust – een belangrijke bijdrage levert voor een zinvol en gelukkig leven.</div><div class="MsoNormal"><br />
</div><div class="MsoNormal"></div><div class="MsoNormal"><br />
</div></div><b><span lang="DE" style="font-family: "Times New Roman"; font-size: 12pt;"><br clear="all" style="page-break-before: auto;" /> </span></b> <br />
<div class="Section2"><div class="MsoNormal" style="font-family: "Trebuchet MS",sans-serif;"><span style="font-size: large;"><b><span lang="DE">Frisch gesungen</span></b></span></div><div class="MsoNormal" style="font-family: "Trebuchet MS",sans-serif;"><br />
</div><div class="MsoNormal" style="font-family: "Trebuchet MS",sans-serif;"><span lang="DE">Hab’oft im Kreise der Lieben in duftigen Grase geruht</span></div><div class="MsoNormal" style="font-family: "Trebuchet MS",sans-serif;"><span lang="DE">Und mir ein Liedchen gesungen, und alles war wieder gut.</span></div><div class="MsoNormal" style="font-family: "Trebuchet MS",sans-serif;"><span lang="DE">Hab’ einsam auch mir gehärmet in bangem, düsterm Mut</span></div><div class="MsoNormal" style="font-family: "Trebuchet MS",sans-serif;"><span lang="DE">Und habe wieder gesungen, uns alles war wieder gut.</span></div><div class="MsoNormal" style="font-family: "Trebuchet MS",sans-serif;"><span lang="DE">Und manches was ich erfahren, verkocht’ ich in stiller Wut,</span></div><div class="MsoNormal" style="font-family: "Trebuchet MS",sans-serif;"><span lang="DE">Und kam ich wieder zu singen, war alles auch wieder gut.</span></div><div class="MsoNormal" style="font-family: "Trebuchet MS",sans-serif;"><span lang="DE">Sollst nicht uns lange klagen, was alles dir wehe tut,</span></div><div class="MsoNormal" style="font-family: "Trebuchet MS",sans-serif;"><span lang="DE">Nur frisch, nur frisch gesungen. Uns alles war wieder gut.</span></div><div class="MsoNormal"><br />
</div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;">Adelbert von Chamisso (1781-1838)</div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;"><br />
</div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;">Vertaling uit Annette Cramer, Het boek van de stem:</div><div class="MsoNormal"><br />
</div><div class="MsoNormal" style="font-family: "Trebuchet MS",sans-serif;"><b>Vrolijk zingen</b></div><div class="MsoNormal" style="font-family: "Trebuchet MS",sans-serif;"><br />
</div><div class="MsoNormal" style="font-family: "Trebuchet MS",sans-serif;">Vaak lag ik in’t geurig gras met van liefde treurend gemoed,</div><div class="MsoNormal" style="font-family: "Trebuchet MS",sans-serif;">dan zong ik zomaar een liedje en voelde me weer goed.</div><div class="MsoNormal" style="font-family: "Trebuchet MS",sans-serif;">En kwelden eenzaamheid en duistere angst mijn gemoed,</div><div class="MsoNormal" style="font-family: "Trebuchet MS",sans-serif;">dan zong ik weer iets, en kwam alles toch weer goed.</div><div class="MsoNormal" style="font-family: "Trebuchet MS",sans-serif;">Soms kookte ik – om wat me overkwam - in stille woed’,</div><div class="MsoNormal" style="font-family: "Trebuchet MS",sans-serif;">maar begin ik te zingen, dan werd alles weer goed.</div><div class="MsoNormal" style="font-family: "Trebuchet MS",sans-serif;">Waarom steeds klagen, over al wat ons pijn doet,</div><div class="MsoNormal" style="font-family: "Trebuchet MS",sans-serif;">laten we vrolijk wat zingen, dan komt alles weer goed.</div></div><span style="font-family: "Times New Roman"; font-size: 12pt;"><br clear="all" style="page-break-before: always;" /> </span>Jef De Schepperhttp://www.blogger.com/profile/16256153858605765809noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-7591513762018775232.post-33167936831982881182011-11-28T06:07:00.000-08:002011-11-28T06:09:27.611-08:0012. Het zingende ik<div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;"><i>Er is nog meer te zeggen over de relatie tussen spreken en zingen dan in de voorgaande afleveringen aan bod kwam. Dat komt later nog wel eens. Nu eerst twee afleveringen over de relatie tussen zingen en de eigen identiteit van mensen. Oliver Sacks blijft me daarbij inspireren. Dit keer nog eens met zijn boek </i>Musicofilia.</div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;"><br />
</div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;"><span style="font-size: large;"><b>Jezelf zingend terugvinden</b></span></div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;"><br />
</div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;"><b> </b>“Het gaat me heel goed; ik heb mijn verstandelijk vermogens verloren, maar ik maak het uitstekend.” Dat was het antwoord op de vraag hoe het met hem ging van een bekend schrijver en filosoof (Ralph Waldo Emerson) nadat hij dement was geworden.</div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;">Dat kun je in min of meerdere mate ook zeggen van bepaalde muzikanten die dement geworden zijn, maar verder nog uitstekend muziek kunnen maken en daarin helemaal opleven. Oliver Sacks vertelt over Woody Geist, die gedurende 40 jaar optrad met een acapella-zanggroep. Op zijn negentigste was hij diep dement: hij herinnerde zich vrijwel niets meer van zijn leven, waar hij nu woonde en wat hij tien minuten geleden deed, maar als hij eenmaal op het podium was gezet zong hij nog prachtig en herinnerde zich alle partijen en woorden. Als hij met zijn vrouw en dochter meerstemmige liedjes zong die ze vroeger altijd al gezongen hadden, dan vertoonde hij alle uitdrukkingen, emoties en houdingen die pasten bij de liederen en bij het zingen in een groep: hij wendde zich naar de anderen en speelde op hen in. </div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;"><br />
</div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;">Saks beschrijft een gelijkaardig gebeuren bij muziektherapie voor demente bejaarden, zij het op een eenvoudiger niveau:</div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;">“Het is verbluffend om te zien hoe niet sprekende, geïsoleerde, verwarde mensen muziek als iets vertrouwds herkennen, geïnteresseerd raken, en beginnen te zingen, een band met een therapeut beginnen op te bouwen. Een nog verbluffender gezicht is een tiental zwaar dementen – allemaal in een eigen wereld of niet-wereld, ogenschijnlijk niet in staat tot samenhangende reacties, laat staan interacties – en hun respons op de aanwezigheid van een muziektherapeut die muziek voor hen begint te spelen. Er is een plotselinge aandacht: tien paar verwarde ogen vestigen zich op de speler. Apathische patiënten worden attent en opmerkzaam, geagiteerde kalmer…</div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;">Vertrouwde muziek fungeert als een soort … geheugenmiddel dat emoties en associaties oproept die al lang vergeten waren, en de patiënt weer toegang geeft tot stemmingen en herinneringen, gedachten en werelden die ogenschijnlijk volkomen verloren waren gegaan. Gezichten krijgen uitdrukking wanneer oude muziek wordt herkend en de emotionele kracht ervan wordt gevoeld. Een paar mensen beginnen misschien mee te zingen, anderen vallen in, en algauw is de hele groep – waarvan velen voordien praktisch stom waren geweest – samen aan het zingen, voorzover ze het kunnen.”</div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;"><br />
</div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;">Muziek en vooral het zingen van oude bekende liedjes blijkt mensen weer bij zichzelf te kunnen brengen, weer in contact te kunnen brengen met de persoon die ze zijn en met mensen om hen heen, terwijl ze zichzelf verder verloren zijn in dementie. Als verder het ik verloren is gegaan door het verlies van de hele eigen levensgeschiedenis en de kennis van de wereld, blijkt muziek soms nog de enige deur tot dit ik. </div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;"><br />
</div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;"><span style="font-size: large;"><b>Een dieper ik</b></span></div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;"><br />
</div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;"><span style="font-size: large;"><b> </b></span>Sacks: “De waarneming en muziek en de emoties die erdoor kunnen worden opgeroepen, hangen niet alleen van het geheugen af, en muziek hoeft niet bekend te zijn om haar emotionele kracht uit te oefenen. Ik heb diep demente patiënten zien huilen of beven bij het luisteren naar muziek die ze nog nooit hebben gehoord, en ik denk dat ze het hele scala van gevoelens kunnen ervaren dat de rest van ons ervaart, en dat dementie, althans op zulke momenten, geen belemmering voor emotionele diepgang is. Als je zulke reacties eenmaal hebt gezien, weet je dat er nog altijd een ik is dat kan worden aangesproken, ook al kan dat aanspreken uitsluiten en alleen gebeuren door muziek.”</div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;"><span style="font-size: large;"><b></b></span></div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;"><b><br />
</b></div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;">Zo blijkt bij demente mensen de zeer nauwe band tussen muziek en het ik van mensen. Wij brengen de eigenheid van het ik meestal in eerste instantie in verband met eigen opvattingen van mensen en hun intellectuele capaciteiten. Bij dementen blijkt echter dat het ik dieper en blijvender beleefd wordt in zingen en andere muziek. De gevoelens die we bij het zingen beleven zijn nauwer verbonden met ons eigen ik dan de woorden die we zingen of spreken en de gedachten en meningen die in het leven en in de maatschappij voorop lijken te staan. Ons ik is ten diepste een zingend ik.</div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;"><br />
</div><div class="MsoNormal"></div><div class="MsoNormal"><br />
</div><div class="MsoNormal"><br />
</div><div class="MsoNormal" style="font-family: "Trebuchet MS",sans-serif;"><span style="font-size: large;"><b>Mr. Tambourine man</b></span></div><div class="MsoNormal" style="font-family: "Trebuchet MS",sans-serif;"><br />
</div><div class="MsoNormal" style="font-family: "Trebuchet MS",sans-serif;">Zing me een liedje, zanger,</div><div class="MsoNormal" style="font-family: "Trebuchet MS",sans-serif;">zing over wat voorbijgaat</div><div class="MsoNormal" style="font-family: "Trebuchet MS",sans-serif;">en zet er een muziekje onder</div><div class="MsoNormal" style="font-family: "Trebuchet MS",sans-serif;">dan duurt het langer.</div><div class="MsoNormal" style="font-family: "Trebuchet MS",sans-serif;"><br />
</div><div class="MsoNormal" style="font-family: "Trebuchet MS",sans-serif;">Zing me een liedje, zanger,</div><div class="MsoNormal" style="font-family: "Trebuchet MS",sans-serif;">en zeg dat het over mij gaat.</div><div class="MsoNormal" style="font-family: "Trebuchet MS",sans-serif;">Zing over tien zandkorrels en de passaat,</div><div class="MsoNormal" style="font-family: "Trebuchet MS",sans-serif;">en zeg dat het over mij gaat.</div><div class="MsoNormal" style="font-family: "Trebuchet MS",sans-serif;"><br />
</div><div class="MsoNormal" style="font-family: "Trebuchet MS",sans-serif;">Ik ben al je onderwerpen, zanger,</div><div class="MsoNormal" style="font-family: "Trebuchet MS",sans-serif;">kies er maar één.</div><div class="MsoNormal" style="font-family: "Trebuchet MS",sans-serif;">Ik ga mee tot je laatste strofe</div><div class="MsoNormal" style="font-family: "Trebuchet MS",sans-serif;">en dan blijf ik weer alleen.</div><div class="MsoNormal"><br />
</div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;">Herman De Coninck</div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;">Uit: De gedichten, Amsterdam/Antwerpen 1998</div>Jef De Schepperhttp://www.blogger.com/profile/16256153858605765809noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-7591513762018775232.post-35340907040052858332011-11-26T08:49:00.000-08:002011-11-26T09:40:34.861-08:0011. Zingend elkaar verstaan<div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;"><i>Dat zingen een oervorm is van communicatie tussen mensen, meer nog dan spreken, brengt me dit keer tot een maatschappelijke beschouwing. Het zingen van mensen en dan vooral de verschillen die er op dat punt tussen mensen zijn, geeft aanleiding om verband te leggen met hét politieke hot item van dit moment: de omgang tussen Nederlanders van verschillende afkomst, tussen autochtonen en allochtonen en in het algemeen de omgang met andere culturen. Willen wij eigenlijk wel integreren? Hoever gaat onze onze culturele openheid?</i></div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;"><br />
</div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;"><span style="font-size: large;"><b>Zingend communiceren</b></span></div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;"><br />
</div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;"><b> </b>Zingen is één van de meest basale vormen van communicatie die er is tussen mensen. De klank-taal ligt aan de basis van alle spreken en denken. Dat is de meest waarschijnlijke theorie vanuit de wetenschappen van paleontologie en biologie. Je merkt het ook in de communicatie tussen moeder en kind. De babytaal is een spel met klanken zonder dat de betekenis van woorden een rol speelt. Met de klanken worden de gevoelens gecommuniceerd. </div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;"><br />
</div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;">Ook bij het leren van een vreemde taal kun je dat waarnemen. Al te dikwijls denkt men met het aanleren van een woordenschat en grammatica een nieuwe taal te leren. In de praktijk blijkt dan dat de directe communicatie met mensen van die taal niet echt lukt. Men kan zich wel verstaanbaar maken en praktische informatie uitwisselen, maar er ontstaat geen echte communicatie, geen vertrouwdheid. Wat ontbreekt of te weinig ontwikkeld wordt, is de muziek van de taal. Het is daarom van groot belang vanaf het begin veel aandacht te besteden aan de muziek van een taal: de melodie, de accenten, de toonhoogte. In bepaalde talen, zoals het Chinees, is dat zelfs van doorslaand belang, omdat de betekenis van de woorden afhankelijk is van de toonhoogte en de melodie waarmee ze uitgesproken worden.</div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;"><br />
</div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;">De vraag is daarom of het belang van het zingen en de muziek in het algemeen niet onderschat worden in de communicatie tussen verschillende culturen. Zelf heb ik Italiaans en Spaans vooral intuïtief geleerd in de directe communicatie met vrienden uit deze taalgroepen, geholpen door een minimum aan informatie uit een studieboek. Daarbij heb ik spontaan de melodieën van die talen overgenomen (en de gebaren die erbij horen). Ik merk dat dit meteen een band schept met mensen van deze taal, ook al maak je fouten in woordenschat of grammatica. Omgekeerd schept alleen het juiste gebruik van grammatica en woordenschat deze band niet; er blijft een afstand. </div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;"><br />
</div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;">Het lijkt me een interessante hypothese te stellen dat kennis en vertrouwdheid met elkanders muziek fundamenteel zijn voor de toenadering tussen verschillende culturen. Het schept een band die door gedachtewisseling en discussie niet tot stand komt en niet alleen sterk kan bijdragen tot een vruchtbare gedachtewisseling, maar er wellicht zelfs een voorwaarde voor is. Zonder deze basis blijft het spreken met elkaar in de lucht hangen en wordt loos geklets of ontaardt in bekvechten. </div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;"><br />
</div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;"><span style="font-size: large;"><b>Vreemde muziek</b></span></div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;"><br />
</div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;"><b> </b>Het is interessant vanuit deze hypothese eens te kijken naar de interculturele problematiek in onze maatschappij. Welke plaats krijgt de muziek van allochtonen in onze maatschappij? Voor zover ik het kan waarnemen: geen. Muziek uit Turkije of Marokko is alleen te horen in de eigen kringen van Turken en Marokkanen. Voor Nederlanders blijft deze muziek uitermate vreemd en dikwijls irritant als ze ermee geconfronteerd worden. Het is bijna onvoorstelbaar dat wij Arabische of Turkse muziek zouden zingen. Dat geldt ook voor andere groepen allochtonen, met uitzondering van diegenen die reeds langer een Europese taal hebben overgenomen, Engels, Frans of Spaans. </div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;"><br />
</div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;">Is er dan geen muzikale communicatie tussen autochtone Nederlanders en allochtonen? Bij jongeren is die er wél, met name in de Engelstalige popmuziek. Een signaal dat er wel degelijk een internationale cultuur is waarin jongeren elkaar ontmoeten en elkaar verstaan? Dat gaat dan wél ten koste van de culturele eigenheid van allochtonen én autochtonen. De vraag is hoe diep deze communicatie gaat en wat er verloren gaat door het verlies van contact met de eigen wortels. </div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;"><br />
</div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;">Zou muziek van verschillende culturen niet meer aandacht moeten krijgen van diegenen die streven naar een interculturele samenleving? Niet alleen bij speciale gelegenheden en als folkloristisch curiosum, maar in de hele vorming van kinderen? Dat veronderstelt natuurlijk dat muziek überhaupt een plaats heeft in deze vorming, bijvoorbeeld op school. Dat is, zacht gezegd, zeker niet overal zo. Zelfs als de muzikale vorming op basisscholen voldoende aandacht krijgt, is het maar de vraag of daarbij ook ruimte is voor muziek uit andere culturen en voor het zingen in die stijl. Willen en kunnen leerkrachten en leerlingen daar wel aan? Ik betwijfel dit zeer. </div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;"><br />
</div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;">Misschien stoten we hier op een duidelijke beperking van de bereidheid om zich echt open te stellen voor andere culturen. Die bemerk ik ook bij mezelf. Wat zegt dit over het streven naar een interculturele samenleving? Op het terrein van de muziek is onze openheid voor andere culturen zeer beperkt. Ik heb de indruk dat ze groter is op het culinair terrein, eten en drinken. Getuige de vele Italiaanse, Chinese, Indiase, Mexicaanse, Japanse en andere vreemde restaurants en het aanbod van vreemd eten in speciale winkels maar ook in supermarkten. Daarbij moet wel aangetekend worden dat het overnemen van vreemde eetgewoonten selectief is. Niet alleen selecteren we wat we overnemen, maar we passen het meestal ook aan aan onze eigen smaak. </div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;"><br />
</div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;"><span style="font-size: large;"><b>Niet eenvoudig</b></span></div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;"><br />
</div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;"><b> </b>Wat muziek betreft zijn we echter nog veel selectiever. Blijkbaar zit muziek dieper in het hart van onze cultuur dan eetgewoonten. We kunnen daarom niet verwachten dat de kennismaking met vreemde muziekculturen gemakkelijk verloopt, maar het is wel de moeite waard om het te proberen. Als het lukt kan het verschillende culturen echt tot elkaar brengen en een emotionele basis leggen voor verdere uitwisseling en samenwerking. Tegelijk is het een verrijking. In de Arabische muziek kunnen wij bijvoorbeeld toonafstanden leren horen, leren smaken en misschien zelfs gaan gebruiken die we in de Westerse muziek niet kennen.</div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;"><br />
</div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;">Hoe moeilijk dit is en hoe gevoelig het ligt, kunnen we merken aan de spanning die er ook al is tussen verschillende soorten muziek binnen onze eigen cultuur. Klassieke muziek, volksmuziek en popmuziek vormen verschillende werelden en het onderling contact tussen deze werelden is zeer beperkt. Zelfs de bereidheid van de respectievelijke aanhangers om naar de andere vormen van muziek te luisteren is zeer beperkt. De emotionaliteit waarmee aanhangers van klassieke muziek de popmuziek benaderen, en omgekeerd, is zeer opvallend. </div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;"><br />
</div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;">Ook dit wijst erop hoe nauw muziek met onze persoon verbonden is, en hoe sterk daarin ook de binding met groepen speelt waar men bij hoort of bij wil horen. Is dit geen signaal dat het probleem van de multiculturele samenleving veel breder en dieper is dan het probleem van de integratie van allochtonen? Het gaat om fundamentele processen van identiteit en groepsvorming.</div>Jef De Schepperhttp://www.blogger.com/profile/16256153858605765809noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-7591513762018775232.post-57804906139292963552011-11-24T07:48:00.000-08:002011-11-28T06:24:42.664-08:0010. Woorden zingen<div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;"><i>We hebben in ons koor verschillende nummers op het repertoire waarbij we geen woorden zingen: Bourrée van Bach, Sign van Händel. Bij andere nummers speelt de tekst bij de koorzangers nauwelijks een rol, bijvoorbeeld liederen van <span style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;">Dvořák</span> in het Tsjechisch, de Finlandia-hymne van Sibelius en de Italiaanse schlager Funiculi,funicula. Daarnaast zijn er nummers waarbij de tekst wel degelijk belangrijk is, bijvoorbeeld de liederen van Elgar, Wach auf van Brahms en voor sommigen (!) ook het oude Tourdion. Het verschilt aanzienlijk per persoon, naargelang van de interesses en de talenkennis. In het licht van de theorie van </i>The Singing Neanderthals <i> (zie vorige aflevering) interessant om eens stil staan bij de rol die woorden spelen bij het zingen. </i></div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;"><br />
</div><h1 style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;"><span style="font-size: large;">“Ooh! Dat gaat me aan het hart”</span></h1><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;"><br />
Volgens het boek van Stephen Mithen zijn spreken en zingen ontstaan uit een klanktaal zonder woorden (de Hmmmm-taal). In die klanktaal was er een directe band tussen de klanken en hun betekenis. Als we ‘Ooh!’ roepen dan heeft die klank op zichzelf een betekenis, afhankelijk van de toon waarop we dit roepen en de gelaatsuitdrukking die erbij hoort: verwondering, bewondering , verbazing of geschokt zijn. ‘Aai!’ roept meteen pijn op. Bij veel mensen van verschillende talen en culturen zijn zulke kreten herkenbaar, hoewel ook daarin verschillen zijn. Het gaat om gevoelens of om waarschuwingen (‘Hé!’).</div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;"><br />
</div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;">Woorden hebben meestal niet meestal niet zulke directe betekenis. De klanken van het woord ‘hart’ verwijzen alleen naar een hart omdat wij dat zo leren. In het Italiaans zegt men ‘cuore’, in het Duits ‘Herz’ en dezelfde klanken van ‘hart’ hebben een heel andere betekenis als we ze als ‘hard’ denken en schrijven. ‘Die man is hard, hij heeft geen hart’. Het geheel van de zin waarin we het woord gebruiken geeft mede de betekenis van deze klanken aan. </div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;"><br />
</div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;">Uitroepen zoals ‘Ooh’ en ‘Aai’ hebben veel directer een verband met gevoelens dan woorden. Woorden en hun betekenis zijn gevormd door het denken van vele generaties mensen. </div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;">Denken en voelen worden dikwijls tegenover elkaar gezet, maar de verwevenheid van klanken en woorden in het zingen wijst erop dat ze nauw met elkaar verweven zijn en in allerlei variaties met elkaar verbonden zijn. Dat zien we goed in de vele variaties van zingen waarbij de woorden zeer verschillend functioneren.</div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;"><br />
</div><h1 style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;"><span style="font-size: large;">Variaties bij het zingen van woorden</span></h1><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;"><br />
Kinderen zingen soms op een vrije melodie wat zij waarnemen: "mama kookt het eten, lekker lekker eten en dat gaan wij eten, lekker lekker eten…". Ze spelen met woorden en gedachten. Het zingen van de woorden drukt het speels karakter uit. Voor kinderen zit het gewone leven vol gevoel.</div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;"><br />
</div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;">Bij de mensen in Afrika kun je dit spelen met woorden terugvinden in de ritmische werkliederen, waarin ook dikwijls hele dagelijkse zaken bezongen worden in voor- en nazang. Daar ligt dan wel het accent op het zingen dat het werk begeleidt. De woorden zijn daarvan een speelse invulling die echter wel zeer betekenisvol kan zijn, omdat ze commentaar bevatten op het leven, op personen en op actuele gebeurtenissen. Ook bij deze mensen is het gevoel nauw verbonden met het dagelijkse leven.</div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;"><br />
</div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;">Het zingend reciteren van teksten in kerkdiensten (bijvoorbeeld in de Latijnse ‘prefatie’ van de mis) komt ook dichtbij het eerste zingen van kinderen. Alleen krijgt de tekst daardoor juist een plechtig karakter, door de plaats in een kerkdienst en door de wijze waarop het gebeurt. Het is de vraag of de inhoud van de teksten door ze zingend te reciteren sterker wordt of juist wordt afgezwakt. Ik houdt het op het laatste: door te zingen wordt de tekst geritualiseerd en daardoor komt er meer nadruk op de heiligheid van de tekst dan op zijn inhoud. De woorden worden door de muziek opgetild boven het logische denken uit tot op het niveau van geestelijke gevoelens.</div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;"><br />
</div><h1 style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;"><span style="font-size: large;">Eenstemmig en meerstemmig</span></h1><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;"><br />
Een volgende stap is een lied dat eenstemmig en duidelijk verstaanbaar gezongen wordt op een eenvoudige melodie, bijvoorbeeld het Wilhelmus. De tekst blijft dan het uitgangspunt maar is al ritmisch en strofisch geschreven naar de muziek toe. De muziek versterkt dat, geeft de tekst meer kleur en maakt dat de tekst gemakkelijk samen gezongen kan worden. Volksliederen en kerkliederen zijn meestal van deze soort. </div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;">Soms krijgt de melodie bij zulke liederen mettertijd de overhand, zodat ze belangrijker wordt dan de tekst. Dat is duidelijk bij het Wilhelmus waarin Nederlanders zingen dat zij ‘van Duytsen bloet’ zijn. Bij veel van deze liederen is het samen zingen belangrijker dan wat er gezongen wordt. Het zingen bewerkt een gevoel van samenhoren. </div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;"><br />
</div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;">Als een lied meerstemmig gezongen wordt verdwijnt de betekenis van de tekst bijna steeds en onvermijdelijk naar de achtergrond. Voor toehoorders is de tekst meestal niet meer verstaanbaar en voor de zangers wordt de samenklank dikwijls belangrijker dan de woorden waarop dit gebeurt. Dat is zeker het geval als de verschillende stemmen ook verschillende tekstplaatsing hebben. Het valt mij op dat in ons koor veel mensen lange tijd kunnen bezig zijn met muziekstukken zonder de teksten in vreemde talen te begrijpen. </div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;"><br />
</div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;">Toch kan de tekst vooral voor de zangers nog belangrijk zijn en de interpretatie van de muziek sturen. Dat is duidelijk het geval bij romantische liederen, zoals die van Brahms, Mendelsohn en de Lovesongs van Edward Elgar. Daarom geeft de dirigent dikwijls een vertaling van de tekst of een algemene toelichting over de betekenis. Toch lijkt de interesse van de zangers hiervoor dikwijls beperkt en moet de dirigent er herhaaldelijk op terugkomen om de goede interpretatie te realiseren . De toehoorder van zijn kant moet de tekst erbij halen om te weten wat er gezongen wordt en om de interpretatie van de muziek te waarderen. </div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;"><br />
</div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;">Persoonlijk heb ik er als luisteraar steeds moeite mee om bij zulke liederen tekst en muziek evenwaardig tot hun recht te laten komen, terwijl ik als zanger juist geniet van de eenheid van tekst en muziek. Soms lukt dat wél. Eén van de liederen waarbij de tekst juist volledig tot zijn recht komt vind ik persoonlijk “Über alle Gipfeln” van Alfons Diepenbrock op tekst van Goethe. Hierin worden de gevoelens van de tekst uitzonderlijk geaccentueerd door de muziek. Bijna een ideale eenheid van muziek en woord, van gedachten en gevoelens.</div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;"><br />
</div><h1 style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;"><span style="font-size: large;">Pop en smartlap</span></h1><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;"></div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;"><br />
Bij moderne popmuziek vraag je je als buitenstaander af of de tekst er nog wel toe doet, zeker als de muziek 'heavy' is. Ik kan me niet voorstellen dat iemand de tekst bij het zingen verstaat. Toch blijken de fans meestal erg goed te weten waarover de nummers gaan. Dat hebben ze van de tekst die ze elders gelezen hebben. Die speelt mee in hun waardering voor de nummers van de bands. </div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;"><br />
</div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;">Opvallend is dat bijna al deze teksten in het Engels zijn. Ook Nederlandse groepen gebruiken dikwijls uitsluitend Engels in hun teksten. De dominantie van de Engelstalige cultuur bij de jeugd en de commercie spelen hierin zeker een rol. Dikwijls wordt ook gesteld dat het Nederlands weinig geschikt is om te zingen, omdat het teveel doffe klanken heeft. Toch lijkt mij dat het vele Engels ook te maken heeft met de kwestie gevoel en denken. Er is in Nederland een hoge drempel om gevoelens te uiten, zeker bij de jeugd. In het Engels kunnen teksten gezongen worden die in het Nederlands niet zouden kunnen omdat ze te sterk gevoelsgeladen zijn. Het Nederlandse ‘levenslied’ hoort bij een bepaald soort zangers of worden met een vette knipoog gebracht door ‘smartlapkoren’.</div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;"><br />
</div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;">We kunnen wel zingen op 'dabedabeda' en 'olé, olé, olé', maar al snel voelen we de behoefte om woorden en zinnen te zingen, ook als het alleen maar gaat om de lol van het zingen. Anderzijds grijpt de muziek sterk in op de betekenis van teksten, ze kan ze sterk relativeren, maar ook versterken en meer gevoelsinhoud geven. Zo vinden we in het zingen de complexe relatie die er is tussen woorden en klanken, tussen denken en voelen. Wij zijn niet zomaar zingende apen, in het zingen tonen mensen zich als wezens waarin oude simpele gevoelens een heel nieuwe dimensie krijgen, terwijl ze toch zeer oude wortels hebben.</div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;"><br />
</div><div class="MsoNormal"></div><div class="MsoNormal"><br />
</div><div class="MsoNormal"><br />
</div><h1 style="font-family: "Trebuchet MS",sans-serif;"><span style="font-size: large;">Ich fürchte mich so vor der Menschen Wort</span></h1><div class="MsoNormal" style="font-family: "Trebuchet MS",sans-serif;"><br />
</div><div class="MsoNormal" style="font-family: "Trebuchet MS",sans-serif;">Ich fürchte mich so vor der Menschen Wort</div><div class="MsoNormal" style="font-family: "Trebuchet MS",sans-serif;">Sie sprechen alles so deutlich aus:</div><div class="MsoNormal" style="font-family: "Trebuchet MS",sans-serif;"><span lang="EN-GB">Und dieses heißt Hund und jenes heißt Haus</span></div><div class="MsoNormal" style="font-family: "Trebuchet MS",sans-serif;">und hier ist Beginn und das Ende is dort. </div><div class="MsoNormal" style="font-family: "Trebuchet MS",sans-serif;"><br />
</div><div class="MsoNormal" style="font-family: "Trebuchet MS",sans-serif;"><span lang="FR">Mich bangt auch ihr Sinn, </span></div><div class="MsoNormal" style="font-family: "Trebuchet MS",sans-serif;">ihr Spiel mit dem Spott,sie wissen alles, was wird und war;</div><div class="MsoNormal" style="font-family: "Trebuchet MS",sans-serif;">kein Berg ist ihnen mehr wunderbar;</div><div class="MsoNormal" style="font-family: "Trebuchet MS",sans-serif;"><span lang="EN-GB">ihr Garten und Gut grenzt grade an Gott.</span></div><div class="MsoNormal" style="font-family: "Trebuchet MS",sans-serif;"><br />
</div><div class="MsoNormal" style="font-family: "Trebuchet MS",sans-serif;"><span lang="EN-GB">Ich will immer warnen und wehren: Bleibt fern.</span></div><div class="MsoNormal" style="font-family: "Trebuchet MS",sans-serif;">Die Dinge singen hör ich so gern.</div><div class="MsoNormal" style="font-family: "Trebuchet MS",sans-serif;">Ihr rührt sie an: sie sind starr und stumm.</div><div class="MsoNormal" style="font-family: "Trebuchet MS",sans-serif;">Ihr bringt mir alle die Dinge um.</div><div class="MsoNormal" style="font-family: "Trebuchet MS",sans-serif;"><br />
</div><div class="MsoNormal" style="font-family: "Trebuchet MS",sans-serif;"><i><span lang="FR">Rainer Maria Rilke (1898)</span></i></div><div class="MsoNormal" style="font-family: "Trebuchet MS",sans-serif;"><br />
</div><div class="MsoNormal" style="font-family: "Trebuchet MS",sans-serif;"><br />
</div><div class="MsoNormal" style="font-family: "Trebuchet MS",sans-serif;">Ik ben zo bang voor het woord van de mensen.</div><div class="MsoNormal" style="font-family: "Trebuchet MS",sans-serif;">Zij spreken alles zo duidelijk uit:</div><div class="MsoNormal" style="font-family: "Trebuchet MS",sans-serif;">En dit heet hond en dat heet huis,</div><div class="MsoNormal" style="font-family: "Trebuchet MS",sans-serif;">en hier is begin en het einde is daar.</div><div class="MsoNormal" style="font-family: "Trebuchet MS",sans-serif;"><br />
</div><div class="MsoNormal" style="font-family: "Trebuchet MS",sans-serif;">Mij beangstigt ook hun denken, </div><div class="MsoNormal" style="font-family: "Trebuchet MS",sans-serif;">hun spel met de spot,zij weten alles, wat wordt en was;</div><div class="MsoNormal" style="font-family: "Trebuchet MS",sans-serif;">geen berg is nog een wonder voor hen:</div><div class="MsoNormal" style="font-family: "Trebuchet MS",sans-serif;">hun tuin en goed grenst direct aan God.</div><div class="MsoNormal" style="font-family: "Trebuchet MS",sans-serif;"><br />
</div><div class="MsoNormal" style="font-family: "Trebuchet MS",sans-serif;">Ik wil blijven vermanen en weerstand geven: Blijf ver.</div><div class="MsoNormal" style="font-family: "Trebuchet MS",sans-serif;">De dingen zingen hoor ik zo graag.</div><div class="MsoNormal" style="font-family: "Trebuchet MS",sans-serif;">Gij raakt hen aan: zij zijn star en stom.</div><div class="MsoNormal" style="font-family: "Trebuchet MS",sans-serif;">Gij maakt mij alle dingen kapot.</div><div class="MsoNormal"><br />
</div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;">Vertaling Theo de Boer </div>Jef De Schepperhttp://www.blogger.com/profile/16256153858605765809noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-7591513762018775232.post-54546009070430393012011-11-23T06:15:00.000-08:002011-11-23T06:28:06.438-08:009. De zingende Neanderthalers<div class="MsoBodyText" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;"><i>Een zeer boeiende vraag is die naar de relatie tussen <b>spreken en zingen</b>. Daar zijn de volgende afleveringen aan gewijd. We beginnen met een blik op de evolutie van de mens. Onze gids is de Engelse anthropoloog Stephen Mithen met zijn boek </i>The Singing Neanderthals<i>, dat ik al eerder vermeld heb. Hij beschrijft in dat boek hoe volgens hem de oertaal ontstaan is en wat we ons daarbij moeten voorstellen.</i></div><div class="MsoBodyText" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;"><br />
</div><div class="MsoBodyText" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;"><span style="font-size: large;"><b>De oertaal</b></span></div><div class="MsoBodyText" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;"><br />
</div><div class="MsoBodyText" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;">In de kerk zingen mensen regelmatig ‘alleluia’, bij de voetbal zingen ze ‘Olé, olé, olé’. Wat zingen ze dan eigenlijk? Het zijn eerder kreten of klanken, dan woorden. Zo zijn er meer van die kreten die we gebruiken bij zingen of spreken: ‘hallo!’, ‘hola!’, ‘auw!’. Volgens Stephen Mithen zijn het restanten (of nieuwe vormen) van de oude oertaal van de mensen. Dat was eerder een taal van klanken dan van woorden, eerder zingen dan spreken. Pas later hebben mensen het woord ontdekt en is het menselijk spreken ontstaan zoals wij dat nu kennen. Zo alleen kunnen we de grote betekenis begrijpen die zingen heeft voor mensen: het hoort bij de wortels van ons bestaan.</div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;"><br />
</div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;">Stephen Mithen is paleontoloog, hij bestudeert het ontstaan en de ontwikkeling van het leven op aarde aan de hand van fossielen en van skeletten van dieren en mensen en de vindplaatsen van dit materiaal. In zijn boek <i>The Singing Neandertals </i>geeft hij uitvoerige argumenten voor zijn opvatting en beschrijft hij hoe de oertaal ontstaan is en wat we ons daarbij moeten voorstellen. Hij noemt het de Hmmmm-taal. </div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;"><br />
</div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;">Volgens hem hebben de Neanderthalers de meest ontwikkelde vorm van die zangerige oertaal gebruikt. Het is een mensensoort die vanaf 150.000 geleden leefde in Europa en Azië en rond 30.000 jaar geleden uitgestorven is. Het eerste skelet ervan werd in 1856 ontdekt in het Neanderthal, een kloof bij Düsseldorf. Zij zijn geen voorouders van de moderne mens, eerder neefjes.</div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;"><br />
</div><h1 style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;"><span style="font-size: large;">Het begon in Afrika</span></h1><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;">Onze voorouders komen uit Afrika, zoals ook de Neanderthalers. We kunnen ons van de klanken die zij maakten in het gemeenschappelijk begin nog een beeld vormen door te kijken naar familieverwanten die daar nog leven, de Afrikaanse mensapen. Die hebben een zeer beperkt repertoire aan klanken. Hun lichaamsbouw biedt weinig mogelijkheden voor gevariëerde klanken. Hun strottenhoofd ligt hoger dan bij de mens, waardoor er minder klankruimte is in de keel. Ook de klankruimte in de mond is kleiner door de grote tanden en een lange tong. Sommigen denken dat deze apen ook minder behoefte hebben aan een uitgebreide communicatie, omdat ze goed aangepast zijn aan hun milieu. Het leven gaat zoals het gaat en als hun milieu verdwijnt sterven ze uit. </div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;"><br />
</div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;">Twee kenmerken van de klanken van de mensapen zijn interessant. Vooreerst hebben deze klanken alleen een betekenis als geheel, de onderdelen hebben geen eigen betekenis. Mithen noemt dat ‘holistisch’’(holos = geheel; wordt in een andere betekenis gebruikt in de filosofie). Ook zijn de klanken van de mensapen ‘manipulerend’, zij willen een bepaald gedrag uitlokken, niet een bepaalde boodschap overbrengen. </div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;"><br />
</div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;"><br />
</div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;">Onze oudstbekende voorouders, de 'mensachtigen (hominiden)', leefden 4,5 millioen jaar geleden in Oost-Afrika op de savanne (grasland). In tegenstelling tot hun neefjes de mensapen liepen zij veel rechtop. Daardoor veranderde de fysiologie van de keel, waardoor een rijkere variëteit van klanken kon ontstaan. Door het vrijkomen van de 'handen' hadden ze ook meer mogelijkheden om bij gevaren te communiceren. Gezien hun kwetsbaarheid in het open terrein konden zij alleen overleven in grotere groepen. In deze grotere groepen was een veel grotere behoefte aan uitwisseling en groepsvorming. Het is zeer waarschijnlijk dat daardoor ook feitelijk een grotere variëteit aan klanken groeide. </div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;"><br />
</div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;">Sommige onderzoekers denken dat de groepen ook meer en meer klanken gingen gebruiken om hun samenhorigheid uit te drukken, omdat zuiver fysieke socialisatie teveel tijd en energie vergde. Met een grotere variëteit aan klanken werden groepsgevoelens geuit en beleefd, gaande van waarschuwingen voor gevaar tot uitingen van tevredenheid en samenhorigheid. De noodzaak om verdekt te blijven voor roofdieren heeft wellicht ook geleidt tot een grotere variëteit in volume van de klanken en de combinatie ervan met gebaren. </div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;"><br />
</div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;">Toch hadden deze klanken nog niet het karakter van een taal en bleven ze holistisch en manipulerend zoals de klanken van mensapen. Daarnaast werden deze klanken begeleid door houdingen en gebaren, een veelvormige expressie: ‘multi-modaal’. Zo ontstond de Hmmmm-taal: <b>h</b>olistisch, <b>m</b>ulti-<b>m</b>odaal, <b>m</b>anipulatief en <b>m</b>uzikaal.</div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;"><br />
</div><h1 style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;"><span style="font-size: large;">De ‘werkmens’</span></h1><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;">Vanaf 1,8 millioen jaar geleden leefde de ‘werkmens’ (homo ergaster). Deze liep steeds rechtop. Eén van de gevolgen was de uitbreiding van de hersenen, omdat het lopen op twee benen meer sturing van de hersenen vraagt en omdat de handen tegelijk andere activiteiten kunnen verrichten die ook hersenactiviteit vereisen. Het strottenhoofd zakte nog verder, de bouw van gelaat en tanden veranderde omdat ze meer vlees aten. Zo kwam er in keel en mond meer ruimte voor een verscheidenheid van klanken. De grotere hersenen kunnen als neveneffect gehad hebben dat de sociale interactie verfijnde en wellicht ook dat taal ontstond. </div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;"><br />
</div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;">De 'taal' van de homo ergaster was niet samengesteld uit te onderscheiden woorden maar nog steeds holistisch. Elke uiting had een bepaalde totaalbetekenis: waarschuwing, bedreiging, begroeting, … In vergelijking met de klanken van de oudere mensachtigen was ze echter verder ontwikkeld op het vlak van toonhoogte, tempo, melodie, herhaling en ritme. Door de rechtop-stand konden deze uitingen ook sterker begeleid worden door gebaren. De communicatie werd dus meer multi-modaal en meer muzikaal. Zo werd de emotionele expressie verfijnder en sterker. De beperkte herseninhoud en de gebrekkige adem-controle wijzen er echter op dat deze taal nog ver af stond van mensentaal en -muziek.</div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;">Tweevoetigheid vereist de ontwikkeling van ritmegevoel om het complexe bewegingspatroon te sturen. Dat ritmegevoel heeft de taal beïnvloed en een essentieel aspect van muziek tot ontwikkeling gebracht. </div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;"><br />
</div><h1 style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;"><span style="font-size: large;">Naar nieuwe werelden</span></h1><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;">Tussen 2 en 1 miljoen jaar geleden begonnen de mensachtigen zich te verspreiden over Europa en Azië. Daarbij werd communicatie over de omgeving veel belangrijker, want ze kwamen nu steeds in nieuwe omgevingen, waarmee ze rekening moesten houden. In die communicatie zal nabootsing (mimese) een belangrijke rol gespeeld hebben, vooral van dieren. Daarnaast werden verbanden gelegd van bepaalde klanken met bepaalde dingen: a,o,u met zwaar en groot, i en e met klein en licht, meervoudige klanken met beweeglijk (b.v. vogels), enkelvoudig met log en vast.</div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;"><br />
</div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;"></div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;">Het verschil in lengte tussen man en vrouw wordt veel kleiner. Om indruk te maken op vrouwen moesten mannen dus andere middelen gebruiken dan hun gestalte. Het is waarschijnlijk dat zingen en dansen daarbij ook een rol gespeeld hebben. Wellicht was het een aanwijzing voor gezondheid, coördinatie, sterkte en zelfvertrouwen.Wie daar goed in was kon zich eerder voortplanten.</div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;"><br />
</div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;">Door de tweevoetigheid werd het bekken bij deze mensen smaller en ook het geboortekanaal. Dat leidde tot vroegtijdige geboorte van kinderen en tot de noodzaak van intense moederzorg in het eerste levensjaar. In die situatie zal communicatie moeder-kind een sterke rol gespeeld hebben in het overleven van het kind. De specifieke babytaal die moeders nu nog gebruiken kan daarin zijn oorsprong hebben, met specifieke muzikale kenmerken. Dat is wellicht nog bevorderd door het feit dat moeders het kinderen niet altijd konden blijven dragen. Meest waarschijnlijk is dat zij hun kind regelmatig even neerzetten om iets te maken, te plukken, enz...In dat geval hielden zij waarschijnlijk stemcontact om het kind gerust te stellen, eventueel om het te waarschuwen. In die situatie kunnen de eerste woorden ontstaan zijn: 'mama', of 'yuk' als waarschuwing tegen viezigheid (rot vlees, uitwerpselen,...)</div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;"><br />
</div><h1 style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;"><span style="font-size: large;">De Neanderthalers: Hmmmmm</span></h1><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;"><table cellpadding="0" cellspacing="0" class="tr-caption-container" style="float: right; margin-left: 1em; text-align: right;"><tbody>
<tr><td style="text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEibabTfiM4yECmdAVcedD1wPvVIxkR8OsbcBNJ_uQOIrVYAbn3_MEQbQgTgPHLLJy6YSz2OSZCV3yk6E5bIfZ6vbpg2AYtl5_io-JZersndTRVRLX-9JumBq4B_7uTzfTyUSUQfnwnE6L5r/s1600/neanderthaler-2.gif" imageanchor="1" style="clear: right; margin-bottom: 1em; margin-left: auto; margin-right: auto;"><img border="0" height="187" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEibabTfiM4yECmdAVcedD1wPvVIxkR8OsbcBNJ_uQOIrVYAbn3_MEQbQgTgPHLLJy6YSz2OSZCV3yk6E5bIfZ6vbpg2AYtl5_io-JZersndTRVRLX-9JumBq4B_7uTzfTyUSUQfnwnE6L5r/s200/neanderthaler-2.gif" width="200" /></a></td></tr>
<tr><td class="tr-caption" style="text-align: center;">Beeld van de Zeeuwse Neanderthaler</td><td class="tr-caption" style="text-align: center;"><br />
</td><td class="tr-caption" style="text-align: center;"><br />
</td><td class="tr-caption" style="text-align: center;"><br />
</td><td class="tr-caption" style="text-align: center;"><br />
</td><td class="tr-caption" style="text-align: center;"><br />
</td><td class="tr-caption" style="text-align: center;"><br />
</td><td class="tr-caption" style="text-align: center;"><br />
</td></tr>
</tbody></table>De eerste groep die naar Europa en Azië kwam waren de neanderthalers, 150.000 jaar geleden. Intussen zijn op veel andere plaatsen in Europa resten van zulke neanderthalers gevonden, o.a. in de Noordzee bij Zeeland. Zij hadden ongeveer even grote hersenen als de moderne mens, maar waren duidelijk minder intelligent. Zij hadden te maken met grote klimaatwisselingen, o.a. ijstijden, die een grote druk legden op het overleven.<br />
<br />
Opvallend is het ontbreken van symbolen (bijvoorbeeld in schilderingen). Dat is een argument om ook te stellen dat ze geen echte taal ontwikkeld hebben, omdat dit samengaat met symbolisch denken. Een ander argument daarvoor is het gebrek aan ontwikkeling in de hele periode van hun aanwezigheid. Taal is een belangrijk instrument en indicator voor ontwikkeling. Met taal zou zeker meer ontwikkeling hebben plaatsgevonden. Wel zal de hmmmm-taal meer ontwikkeld zijn, gezien de grotere hersenen.</div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;"><br />
</div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;">De toegenomen omvang van lichaam en hersenen bracht bij de nieuwgeborenen een langere tijd van hulpeloosheid mee. Gezien de harde leefomstandigheden werden kinderen meer alleen gelaten, wat gecompenseerd moest worden door intensere communicatie door zingen. De groei van de kinderen vereiste een intenser leerproces via geluiden en gebaren. Alleen de groepen die daar goed in waren konden overleven. Op veel vindplaatsen zijn opvallende open ruimtes geconstateerd. Het is niet onwaarschijnlijk dat die gebruikt werden voor 'voorstellingen' van zang en dans, zeker in de lange donkere winters waarin Neandertalers vele tijden leefden. </div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;"><br />
</div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;">Alles bij elkaar hadden de Neandertalers een sterker ontwikkelde 'zangcultuur' dan de latere ‘homo sapiens', bij wie de ontwikkeling van de taal deze vaardigheid hebben afgestompt. Zij waren waarschijnlijk veel gevoeliger voor de klanken in de natuur dan wij.</div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;"><br />
</div><h1 style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;"><span style="font-size: large;">De slimme mens: spreken en zingen</span></h1><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;">De homo sapiens ontstond 200.000 jaar geleden in Afrika, verspreidde zich later over de hele wereld en was uitermate succesvol. Bij dit succes heeft taal zeker een grote rol gespeeld. De taal zit in de genen van de homo sapiens en is dus ook met hem ontstaan. Daarbij werd verband gelegd tussen bepaalde klanken die herhaaldelijk voorkwamen met bepaalde objecten uit de werkelijkheid, b.v. 'ma' voor vrouw. Verwantschap tussen bepaalde klanken en objecten zullen hierbij een rol gespeeld hebben. De muzikaliteit van de hmmmm-taal, met accenten op bepaalde klanken door klankhoogte en ritme, heeft daarbij geholpen. De taal-vaardigheid is langzaam gegroeid in bepaalde groepen van de Homo sapiens. </div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;"><br />
</div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;">50.000 jaar geleden constateren we een explosie van de bevolking met een grote migratie vanuit Afrika naar Europa en Azië. Het veralgemenen van de taal-vaardigheid zal daarbij een grote rol gespeeld hebben. Daardoor kan kennis immers uitgewisseld worden en doorgegeven. Door deze superioriteit heeft de homo sapiens de Neanderthaler verdrongen.</div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;"><br />
</div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;">Toen de gecomponeerde woord-taal algemeen goed was geworden voor het overbrengen van informatie, kreeg de hmmmm-taal een specifiek gevoelsgerichte functie en werd ze muziek. Het werd het een middel voor sociale binding, uiting van gevoelens en hulp bij genezing. Het werd ook een middel tot eenvoudig genieten, net zoals voeding en sex dat meer en meer werden.</div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;"><br />
</div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;">De oude hmmmm-taal vind je nog in de babytaal van de ouders met de baby's, waarin de klank en de melodie belangrijker zijn dan de woorden. Verder in de gebaren die we onbewust maken bij het spreken en die soms meer informatie overdragen dan de woorden. Ook in klanknabootsing en klankassociaties van het spreken, vooral bij traditionele volken. Vooral echter in onze neiging om standaardzinnen en uitroepen te gebruiken zoals 'smakelijk', 'hoe gaat het?', 'alles goed?' en ook in de kreten en uitroepen als 'alleluia' en ‘hola!’.</div><br />
<span style="font-family: Times,"Times New Roman",serif; font-size: 12pt;">In ons zingen leeft de hmmmm-taal ook verder in de vele dialogen die we erin voeren, niet alleen met woorden, maar ook met klank, melodie en ritme. Vooral echter in de gevoelswaarde die we in ons zingen ervaren en die ons verbindt met onze oudste voorouders, die samen met de Neanderthalers opgroeiden in Afrika. </span>Jef De Schepperhttp://www.blogger.com/profile/16256153858605765809noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-7591513762018775232.post-79862330527611867792011-11-19T08:50:00.000-08:002011-11-23T06:44:56.210-08:008. De kracht van het ritme<div style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;"><br />
</div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;"><i>In </i>Musicofilia<i> herneemt Oliver Sacks kort een verhaal over een ongeval dat hij had in Noorwegen en waarover hij ook een boek schreef: </i>Een been om op te staan. </div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;"><br />
</div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;"><span style="font-size: large;"><b>Steunend ritme</b></span></div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;"><br />
</div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;"><b> </b>Oliver Sacks vertelt hoe hij na een klimongeval in de bergen zich naar beneden moest ‘roeien’over de losse keien. Het ritme van het Lied van de Wolgaslepers hielp hem daarbij aanzienlijk, de maat van het lied gaf hem de nodige kracht en maakte het veel minder beangstigend. Na de genezing van de gescheurde pees moest hij opnieuw leren lopen. Het been functioneerde niet meer, het was als een vreemd voorwerp. Het lukte niet om het been te laten doen wat hij wilde, tot hij op een dag het vioolconcert van Mendelsohn opzette . Toen die muziek door hem heen speelde bij zijn looppogingen, vond hij het natuurlijk ritme en de melodie van het lopen terug. </div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;"><br />
</div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;">Later constateerde Sacks dat bij een patiënte na langdurig herstel van een heupfractuur, de vrouw haar been weer leerde gebruiken met de steun van dansmelodietjes en ritmische muziek.</div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;">Dit sluit aan hij de hypothese van antropoloog Steven Mithen in <i>The Singing Neanderthals </i>dat het menselijk ritmegevoel ontstaan is bij het rechtoplopen van de mens en later uitgegroeid is tot ritmische klanken en tot zingen. Zie daarvoor de volgende aflevering.</div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;"><br />
</div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;">In onze tijd gebruiken sporters muziek om hun prestaties te steunen en op te drijven. De moderne techniek – de ipod – heeft daarbij nieuwe mogelijkheden gecreëerd. Soms speelt het ritme van de muziek alleen mee in het hoofd van de sporter. Als je rent of zwemt merk je dikwijls dat je een bepaald ritme in je bewegingen herkent, dat je voortdrijft.</div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;"><br />
</div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;"><span style="font-size: large;"><b>Ritme geeft structuur</b></span></div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;"><br />
</div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;"><b> </b>Het ritme van de muziek kan volgens Sacks nog meer effecten hebben. Hij vertelt over een man die door een vorm van Alzheimer ook gewone voorwerpen niet meer kon herkennen of benoemen. Eens hield hij zijn eigen vrouw voor een hoed (een bekend verhaal en titel van een ander boek). Het lukt hem echter moeiteloos zich aan te kleden als zijn kleren op hun plaats lagen en als hij dit al zingend deed. Met eetliedjes, aankleedliedjes, badliedjes, enz…kon hij van alles, maar als hij daarbij gestoord werd raakte hij de draad kwijt en kwam tot stilstand.</div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;"><br />
</div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;">Iedereen heeft al wel ervaren hoe liedjes een geheugensteun kunnen zijn om het alfabet, getallenreeksen en andere lijstjes te onthouden. Vooral bij autistische of geestelijk gehandicapten kunnen liedjes een grote steun zijn om bepaalde handelingen uit te voeren. Muziek kan handelingsreeksen inbedden, ook wanneer woorden en andere vormen van organisatie dat niet doen.</div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;"></div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;">Een studente viel haar docent op door opvallende letterlijke weergave van stukken uit studieboeken en uit hoorcolleges. Ze bleek alles te kunnen onthouden door het op muziek te zetten. Ze zong tot verbazing van haar prof hele stukken uit zijn colleges.</div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;"><br />
</div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;">Sacks wijst erop dat het op muziek zetten van woorden een grote rol heeft gespeeld in schriftloze culturen bij de mondelinge traditie van poëzie, verhalen en gebeden. De <i>Ilias </i> en de <i>Odyssee</i> waren een succes omdat rijm en ritme hadden en zo voorgedragen werden. Mensen werden meegesleept door de stroom van melodie en vers. Dat verklaart de vele herhalingen in deze teksten en de omslachtigheid van de taal en het verhaal, die in onze vertalingen nauwelijks nog te genieten zijn. Hetzelfde geldt voor de Koran, die daardoor alleen in zijn oorspronkelijke taal en in mondelinge voordracht tot zijn recht komt. Ook veel bijbelteksten zijn op deze wijze gedurende eeuwen mondeling overgeleverd, dikwijls zeer letterlijk. </div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;"><br />
</div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;">Sacks stelt: “Het inbedden van woorden, vaardigheden of reeksen in melodie en metrum is uniek menselijk. Het nut van zo’n vermogen om zich grote hoeveelheden informatie te herinneren, vooral in een cultuur zonder schrift, is ongetwijfeld een van de redenen waarom muzikale vaardigheden het in onze soort zo goed hebben gedaan.” </div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;"><br />
</div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;"><span style="font-size: large;"><b>Ritme verbindt</b></span></div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;"><br />
</div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;">Maar ritme is nog fundamenteler. Mensen hebben blijkbaar een universele en onbewuste neiging om een ritme op te leggen, zelfs als we een reeks identieke geluiden met constante intervallen horen. De regelmatige tik van een klok horen we als ‘tik-tak, tik-tak’ en we hebben de neiging een soort melodie toe te voegen aan het geluid van een trein. Het is alsof we een eigen patroon aan de geluiden moeten opleggen, zelfs als er geen objectief patroon aanwezig is. </div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;"><br />
</div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;">Sacks citeert een onderzoeker die stelt dat er in elke cultuur wel een vorm van muziek is met een regelmatig ritme, een periodieke maatslag die coördinatie tussen spelers mogelijk maakt en gezamenlijk reacties van toehoorders uitlokt. Het ritme van de muziek brengt mensen samen en bindt hen aan elkaar. Dat is een functie van de muziek vanaf de oertijd. </div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;"><br />
</div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;">Sacks stelt: “Ritme verandert toehoorders in deelnemers, maakt luisteren actief en motorisch en synchroniseert de hersenen en geesten (en, omdat muziek altijd met emotie verweven is, de ‘harten’) van allen die meedoen. Het is bijzonder moeilijk om afstandelijk te blijven, weerstand te bieden aan de aantrekkingskracht van het zingen of dansen…</div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;">De haast onweerstaanbare macht van ritme komt in tal van andere verbanden naar voren: bij het marcheren, waar het zowel dient om beweging met zich mee te brengen en te coördineren als om een collectieve en misschien strijdlustige opwinding aan te wakkeren. We zien het niet alleen bij militaire muziek en krijgsgetrommel, maar ook bij het langzame, plechtige ritme van een treurmars. We zien het bij werkliedjes van iedere soort: ritmische liedjes die waarschijnlijk bij het begin van de landbouw zijn ontstaan, toen bodembewerking, schoffelen en dorsen allemaal gecombineerde en gesynchroniseerde inspanningen van een groep mensen vereisten. </div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;">Ritme en het feit dat het beweging (en vaak emotie) met zich meebrengt, dat het zowel lichaams- als gemoedsbeweging bij mensen oproept, kan wel eens een cruciale culturele en economische functie in de menselijke evolutie hebben gehad, door mensen samen te brengen en een gevoel van collectiviteit en gemeenschap teweeg te brengen.”</div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;"><br />
</div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;">Sacks verwijst met instemming naar een wetenschapper die stelt dat de nabootsing (mimesis) zeer belangrijk is geweest in de menselijke evolutie, het vermogen tot uitbeelden van emoties, externe gebeurtenissen of verhalen met alleen gebaren en houding, beweging en geluid, maar zonder taal. Gedurende honderdduizenden jaren hebben mensen in deze ‘mimetische’cultuur geleefd en nog altijd is dit het fundament van de menselijke cultuur. In deze cultuur speelt ritme een cruciale rol, het draagt en begeleidt elke nabootsing. </div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;">Ritmische vaardigheid is niet alleen een eerste vereiste voor muziek, maar ook voor alle non-verbale activiteiten, van de simpelste ritmische patronen van het boerenleven tot de ingewikkeldste sociale en rituele gedragsvormen. </div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;"><br />
</div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;">Sacks besluit met een vergelijking. In ons brein worden allerlei waarnemingen gebundeld tot één ervaring, beeld, geluid, geur en emotie komen samen bij het zien van een rijpe tomaat. Het ritme zorgt ervoor dat op gelijkaardige wijze de individuele zenuwstelsels gebundeld worden tot een menselijke gemeenschap.</div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;"><br />
</div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;">Dat gebeurt bij uitstek als we samen zingen. Door het ritme van de muziek stemmen we ons op elkaar af en vormen we een eenheid die dieper gaat dan we ons bewust zijn. Dat gebeurt bij alle muziek, maar is vooral sterk bij moderne popmuziek, want daar is het ritme allesbeheersend en ook erop gericht het publiek mee te slepen. Het is opvallend dat daarbij dikwijls ook drank en drugs horen die het bewustzijn verzwakken en het effect van het ritme nog kunnen versterken. </div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;"><br />
</div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;">Dit kan wel in spanning komen met bewustzijn en persoonlijke keuzes. Voor jonge mensen in onze hectische moderne cultuur kan het een tegengewicht vormen. Wie logisch denken en bewustzijn belangrijk vindt kan er zijn bedenkingen bij hebben. Het verschil in ritme kan wel een verklaring geven voor de kloof die er is tussen klassieke zang en de meeste popmuziek. In het licht van het voorgaande mogen we dit misschien een fundamentele cultuurbreuk noemen. </div>Jef De Schepperhttp://www.blogger.com/profile/16256153858605765809noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-7591513762018775232.post-75012387474743472792011-11-18T03:43:00.000-08:002011-11-18T03:59:29.517-08:007. Zingend de tijd overstijgen<div class="Section1"><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;"><i>Ik blijf nog putten uit </i>Musicifilia. <i>Oliver Sacks vertelt ook over de Engelse musicus en musicoloog Clive Wearing, die getroffen werd door een hersenontsteking en daardoor een ingrijpend geheugenverlies leed en ook het vermogen verloor nieuwe herinneringen te bewaren. Na enkele momenten was hij vergeten wat hij meemaakte. Het was voor hem alsof hij elk moment opnieuw wakker werd uit een lange toestand van bewusteloosheid. Zijn muzikale vermogens waren echter onaangetast. </i></div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;"><br />
</div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;"><span style="font-size: large;"><b>Wonderlijk muziekgeheugen</b></span></div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;"><br />
</div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;"><a href="http://www.razorconcepts.net/img/psychology/clivewearing.jpg" imageanchor="1" style="clear: right; float: right; margin-bottom: 1em; margin-left: 1em;"><img border="0" src="http://www.razorconcepts.net/img/psychology/clivewearing.jpg" /></a>Sacks zag dit in de film die over Clive Wearing gemaakt werd: “In de scènes van niet meer dan een jaar na zijn ziekte leek zijn gezicht vaak gespannen van gekweldheid en verbijstering. Maar waar hij op het orgel improviserend of zijn oude koor dirigerend te zien was, deed hij dat met grote fijngevoeligheid en elegantie; hij zong de melodieën geluidloos mee, wendde zich tot de verschillende zangers en delen van het koor, gaf aanwijzingen, spoorde hen aan, om hun specifieke partijen goed te laten uitkomen. </div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;"><br />
</div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;">Het is zonneklaar dat Clive niet alleen het stuk perfect kende, wist hoe alle partijen bijdroegen tot het ontvouwen van de muzikale gedachte, maar ook nog over al zijn specifieke dirigeervermogens, zijn beroepsmatige persoonlijkheid en zijn unieke stijl beschikte.” Sacks vraagt zich af: “Clive kan geen herinnering aan voorbije gebeurtenissen en ervaringen bewaren, en is bovendien de meeste herinneringen aan gebeurtenissen en ervaringen van vóór zijn hersenontsteking kwijt – hoe heeft hij dan zijn opmerkelijke muziekkennis, zijn vermogen om muziek te lezen, piano of orgel te spelen, te zingen, een koor te dirigeren op de meesterlijke manier van uit de tijd voordat hij ziek werd, kunnen bewaren?”</div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;"><br />
</div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;">Zijn muzikale vaardigheden, stelt Sacks, zijn blijkbaar vastgelegd op een dieper niveau van de hersenen dan de delen van de hersenschors die bij Clive vernietigd zijn en die het expliciete geheugen dragen. Ze horen blijkbaar niet tot de handelingen die afhangen van de waarneming en het expliciete bewustzijn, maar tot de vastliggende actiepatronen , zoals automatismen die een kind al zeer vroeg in het leven aanleert en die vastgelegd worden in primitieve delen van de hersenen, bijvoorbeeld het rechtop lopen.</div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;"><br />
</div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;"><span style="font-size: large;"><b>Jezelf terugvinden</b></span></div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;"><br />
</div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;">De muziek die Clive maakt gaat echter verder dan de automatismen: “Telkens als Clive zingt of piano speelt of een koor dirigeert, komt het automatisme hem te hulp. Maar wat er bij een kunstzinnige of creatieve uitvoering uitkomt is allesbehalve automatisch, ook al berust het op automatismen. Het feitelijke spel brengt hem weer tot leven, schakelt hem als creatief mens in; het wordt fris en levendig en kan nieuwe improvisaties of vernieuwingen bevatten. Als Clive eenmaal begint te spelen, houdt zijn ‘stuwkracht’ hem en het stuk aan de gang.” </div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;"><br />
</div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;">Deze stuwkracht zit in de muziekstructuur zelf. “Een stuk muziek is niet zomaar een aaneenschakeling van noten, maar een strak georganiseerd organisch geheel. Elke maat, elke frase, ontstaat organisch uit wat eraan vooraf ging en wijst vooruit naar wat erop volgt…Een melodie die we ons ‘herinneren’ speelt in ons hoofd, komt opnieuw tot leven. Er is geen proces van oproepen, voor de geest halen, in elkaar zetten, herindelen, herscheppen, zoals wanneer we een gebeurtenis of een tafereel uit het verleden proberen te reconstrueren. We herinneren ons één toon tegelijk en elke toon vervult ons hele bewustzijn, maar houdt tegelijkertijd verband met het geheel…Het kan zijn dat Clive, die door zijn amnesie niet meer in staat is zich gebeurtenissen te herinneren of erop vooruit te lopen, wel in staat is te zingen of muziek te spelen of te dirigeren omdat het herinneren van muziek helemaal geen herinneren in de gebruikelijke zin van het woord is. Muziek herinneren, beluisteren of spelen gebeurt geheel en al in het heden.” </div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;"><br />
</div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;">Sacks citeert de muziekfilosoof Victor Zuckerkandl: “Een melodie horen is nu horen, gehoord hebben en op het punt staan te horen, allemaal tegelijk. Elke melodie verklaart ons dat het verleden er kan zijn zonder te worden herinnerd, de toekomst zonder vooraf bekend te zijn.” Omdat Clive helemaal thuis is in de muziek overstijgt hij daarin zijn geheugenverlies en vindt hij in de muziek zichzelf terug. </div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;"><br />
</div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;"><span style="font-size: large;"><b>Ruimte en tijd overwinnen</b></span></div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;"><br />
</div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;">Dit ziekteproces laat ons zien dat het mogelijk is in muziek tijd en ruimte te overwinnen. Bij Clive is dit zeer opmerkelijk omdat zijn geheugenverlies zeer radicaal is en zijn muziekbeleving zeer intens. Toch laat dit geval ons iets zien dat bij ieder mens die zingt of anderszins muziek maakt aanwezig is. In ons zingen overstijgen wij de tijd en beleven wij het verleden in het nu, zonder dat we ons daarvan bewust hoeven te zijn. </div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;"><br />
</div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;">Dat kan een verklaring zijn voor de emotionele lading die ons zingen heeft. Een lading die wisselt volgens de muziek die we zingen en volgens de intensiteit van het zingen. In ons zingen trilt ons hele leven mee en wellicht ook dat van voorgaande generaties. Deze beleving geeft ook richting aan onze toekomst. We beleven intens de persoon die we ten diepste zijn en die ons leven in de toekomst richting geeft. </div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;"><br />
</div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;"><span style="font-size: large;"><b>Eindeloos bewustzijn?</b></span></div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;"><br />
</div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;">Tot hiertoe heb ik de beschouwingen van Sacks gevolgd. Dat Clive Wearing in de muziek zijn geheugenverlies overstijgt en daarmee de tijd, verklaart hij door de veronderstelling dat muziek in diepere lagen van de hersenen opgeslagen ligt. Er is echter mogelijk ook een andere verklaring en wel in de lijn van de theorie van Pim van Lommel in zijn boek <i>Eindeloos bewustzijn. </i> </div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;"><br />
</div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;">De voormalige cardioloog schreef dit boek naar aanleiding van het fenomeen van bijna-dood-ervaringen waarmee hij geconfronteerd werd in zijn praktijk als arts en die hij nader onderzocht. Mensen met een vrij langdurige hartstilstand, waarbij geen enkele hersenactiviteit meer wordt waargenomen, blijken soms volledig en intens bewust te zijn van wat er met hen gebeurt, overzien in zeer korte tijd heel hun leven en voelen zich zeer gelukkig. </div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;"><br />
</div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;">Volgens Van Lommel een fascinerend fenomeen dat grote vragen opwerpt bij de klassieke opvatting over de relatie tussen hersenen en bewustzijn. Voor een uiteenzetting van de feiten moet ik verwijzen naar het boek. Ik geef hier alleen kort de conclusies die Van Lommel trekt uit het feitenmateriaal. Hij stelt dat we uit de feiten van bijna-dood-ervaringen moeten besluiten dat het menselijk bewustzijn niet het product is van hersenprocessen, maar deze overstijgt. Ook het fenomeen van het menselijk geheugen is volgens hem niet verklaarbaar als dat volledig gebonden zou zijn aan de hersenen. </div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;"><br />
</div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;">Van Lommel stelt dat het expliciete bewustzijn een afspiegeling is van een bewustzijn dat tijd en plaats overstijgt en ook eindeloos veel ruimer is dan het individuele bewustzijn. De hersenen zijn het instrument waarmee een mens toegang heeft tot dit eindeloos bewustzijn en het concreet vorm geeft in tijd en ruimte. Ze zijn te vergelijken met een radiotoestel dat signalen hoorbaar maakt die in de ruimte om ons heen aanwezig zijn, ook als de radio niet werkt. Dit klinkt voor velen waarschijnlijk fantastisch, wellicht ongeloofwaardig, maar anderen herkennen daarin eigen ervaringen en hun diepste overtuiging.</div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;"><br />
</div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;">Als dit klopt dan zou muziek wel eens een speciale toegang kunnen geven tot dit ‘eindeloos bewustzijn’ bij mensen die deze vaardigheid sterk ontwikkeld hebben zoals Clive Wearing.. Een overtuiging die aansluit bij de oudste opvattingen van de Hindoes over de betekenis van de klanken, vooral de klank Ooom. Muziek, en met name zingen, is overigens in alle oude culturen en godsdiensten belangrijk voor het contact met wat de mens overstijgt. Als muziek inderdaad een speciale toegang kan geven tot het ‘eindeloos bewustzijn’, dan zou dat een verklaring kunnen geven voor het feit dat Wearing ondanks zijn radicaal geheugenverlies toch in de muziek zichzelf hervindt en de tijd van zijn muzikaal meesterschap kan herbeleven. Hij zou dan niet putten uit zijn geheugen, dat grotendeels verloren gegaan is, maar uit het ‘eindeloos bewustzijn’ waarin zijn muziekervaring bewaard is.</div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;"><br />
</div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;">Het is niet verwonderlijk dat de visie van Van Lommel op grote weerstand stuit, vooral bij de klassieke wetenschappers en bij iedereen die ervan uitgaat dat de geest een product is van de materie. Het blijft ook een theorie die niet bewezen kan worden en de feiten waar Van Lommel van uitgaat worden door anderen anders geïnterpreteerd en verklaard. Van Lommel zelf stelt nochtans dat zijn theorie een wetenschappelijke theorie is, niet een uitdrukking van religieus geloof, hoewel hij zelf ook de verwantschap ziet met bepaalde religieuze opvattingen. Hij wijst in ieder geval op een aantal onbeantwoorde vragen omtrent het menselijk bewustzijn en zo op het mysterie van het menselijk bestaan. Het zijn vragen waar ook Oliver Sacks tegenaan gelopen is bij mensen met hersenletsels die in de muziek en vooral in het zingen hun letsel overstijgen. Welk antwoord je ook geeft, het fenomeen zelf is wonderlijk en wijst op de grenzen van onze kennis. </div><div class="MsoNormal"><br />
</div><div class="MsoNormal"></div><div class="MsoNormal"><br />
</div></div><b><span lang="DE" style="font-family: "Times New Roman"; font-size: 12pt;"><br clear="all" style="page-break-before: always;" /> </span></b> <br />
<div class="MsoNormal" style="font-family: "Trebuchet MS",sans-serif;"><span style="font-size: large;"><b>Die macht der Musik</b></span></div><div class="MsoNormal" style="font-family: "Trebuchet MS",sans-serif;"><br />
</div><div class="MsoNormal" style="font-family: "Trebuchet MS",sans-serif;"> Wer einsam steht im bunten Lebenskreise</div><div class="MsoNormal" style="font-family: "Trebuchet MS",sans-serif;"> Und was das Leben teuer macht, verlor,</div><div class="MsoNormal" style="font-family: "Trebuchet MS",sans-serif;"> Wie bebt sein Herz, triff eine liebe Weise</div><div class="MsoNormal" style="font-family: "Trebuchet MS",sans-serif;"> Aus früher Jugendzeit sein horchend Ohr.</div><div class="MsoNormal" style="font-family: "Trebuchet MS",sans-serif;"><br />
</div><div class="MsoNormal" style="font-family: "Trebuchet MS",sans-serif;"> Willkomme Töne! eures Hauches Fächeln</div><div class="MsoNormal" style="font-family: "Trebuchet MS",sans-serif;"> Weckt eine schlummernde Gedankenwelt,</div><div class="MsoNormal" style="font-family: "Trebuchet MS",sans-serif;"> verweinte Augen lernen wieder lächeln, </div><div class="MsoNormal" style="font-family: "Trebuchet MS",sans-serif;"> Die düst're Stirn ist plötzlich aufgehellt!</div><div class="MsoNormal" style="font-family: "Trebuchet MS",sans-serif;"><br />
</div><div class="MsoNormal" style="font-family: "Trebuchet MS",sans-serif;"> Der Zephyr, der in reichen Blumendüften</div><div class="MsoNormal" style="font-family: "Trebuchet MS",sans-serif;"> Des Orients sich hin und her gewiegt,</div><div class="MsoNormal" style="font-family: "Trebuchet MS",sans-serif;"> Verbreitet Balsamhauch noch in den Lüften,</div><div class="MsoNormal" style="font-family: "Trebuchet MS",sans-serif;"> Wenn schon die Blume welk am Boden liegt:</div><div class="MsoNormal" style="font-family: "Trebuchet MS",sans-serif;"><br />
</div><div class="MsoNormal" style="font-family: "Trebuchet MS",sans-serif;"> So lebt, ist auch der Traum des Glücks entschwunden,</div><div class="MsoNormal" style="font-family: "Trebuchet MS",sans-serif;"> Erinnerung im Hauche der Musik;</div><div class="MsoNormal" style="font-family: "Trebuchet MS",sans-serif;"> Ein kleines Lied aus jenen bessern Stunden</div><div class="MsoNormal" style="font-family: "Trebuchet MS",sans-serif;"> Bringt uns die alte Seligkeit zurück!</div><div class="MsoNormal" style="font-family: "Trebuchet MS",sans-serif;"><br />
</div><div class="MsoNormal" style="font-family: "Trebuchet MS",sans-serif;">Helène, hertogin van Orléans (1814-1858)</div><div class="MsoNormal" style="font-family: "Trebuchet MS",sans-serif;">Op muziek gezet door Franz Liszt (1811-1886)</div><div class="MsoNormal" style="font-family: "Trebuchet MS",sans-serif;">en Johann Karl Gottfried Loewe (1796-1869)</div><div class="MsoNormal" style="font-family: "Trebuchet MS",sans-serif;"><br />
</div><div class="MsoNormal" style="font-family: "Trebuchet MS",sans-serif;"><br />
</div><div class="MsoNormal" style="font-family: "Trebuchet MS",sans-serif;"><br />
</div><div class="MsoNormal" style="font-family: "Trebuchet MS",sans-serif;">Wie eenzaam staat in ‘t bonte leven</div><div class="MsoNormal" style="font-family: "Trebuchet MS",sans-serif;">en wat het leven waarde geeft verloor,</div><div class="MsoNormal" style="font-family: "Trebuchet MS",sans-serif;">hem kan een lief lied ‘t hart doen beven:</div><div class="MsoNormal" style="font-family: "Trebuchet MS",sans-serif;">een wijs uit verre jeugd treft ’t luisterend oor.</div><div class="MsoNormal" style="font-family: "Trebuchet MS",sans-serif;"><br />
</div><div class="MsoNormal" style="font-family: "Trebuchet MS",sans-serif;">Welkome tonen! hun wervelende ademtocht</div><div class="MsoNormal" style="font-family: "Trebuchet MS",sans-serif;">wekt een wereld van sluimerende gedachten,</div><div class="MsoNormal" style="font-family: "Trebuchet MS",sans-serif;">het somber gelaat licht plots weer op,</div><div class="MsoNormal" style="font-family: "Trebuchet MS",sans-serif;">verweende ogen weten nu weer hoe ze lachten</div><div class="MsoNormal" style="font-family: "Trebuchet MS",sans-serif;"><br />
</div><div class="MsoNormal" style="font-family: "Trebuchet MS",sans-serif;">Zephyr’s wind ooit gewiegd in ’t Oosten</div><div class="MsoNormal" style="font-family: "Trebuchet MS",sans-serif;">doorheen de rijke bloemengeuren heen en weer</div><div class="MsoNormal" style="font-family: "Trebuchet MS",sans-serif;">verspreidt nog balsemrijke adem in de lucht, </div><div class="MsoNormal" style="font-family: "Trebuchet MS",sans-serif;">de bloemen zelf liggen al verwelkt neer.</div><div class="MsoNormal" style="font-family: "Trebuchet MS",sans-serif;"><br />
</div><div class="MsoNormal" style="font-family: "Trebuchet MS",sans-serif;">Zo leeft in de adem van muziek</div><div class="MsoNormal" style="font-family: "Trebuchet MS",sans-serif;">herinnering aan geluksdroom die verdween,</div><div class="MsoNormal" style="font-family: "Trebuchet MS",sans-serif;">een klein lied uit die betere uren</div><div class="MsoNormal" style="font-family: "Trebuchet MS",sans-serif;">brengt oude zaligheid die verloren scheen.</div><div class="MsoNormal" style="font-family: "Trebuchet MS",sans-serif;"><br />
</div><div class="MsoNormal"><span style="font-family: "Arial Narrow";">Vertaling: Jef De Schepper</span></div><div class="MsoNormal"><br />
</div>Jef De Schepperhttp://www.blogger.com/profile/16256153858605765809noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-7591513762018775232.post-45488536412011729912011-11-17T08:41:00.000-08:002011-11-17T08:41:38.211-08:006. Abnormaal muzikaal<!--[if gte mso 9]><xml> <w:WordDocument> <w:View>Normal</w:View> <w:Zoom>0</w:Zoom> <w:HyphenationZone>21</w:HyphenationZone> <w:Compatibility> <w:BreakWrappedTables/> <w:SnapToGridInCell/> <w:WrapTextWithPunct/> <w:UseAsianBreakRules/> </w:Compatibility> <w:BrowserLevel>MicrosoftInternetExplorer4</w:BrowserLevel> </w:WordDocument> </xml><![endif]--><!--[if gte mso 10]> <style>
/* Style Definitions */
table.MsoNormalTable
{mso-style-name:Standaardtabel;
mso-tstyle-rowband-size:0;
mso-tstyle-colband-size:0;
mso-style-noshow:yes;
mso-style-parent:"";
mso-padding-alt:0cm 5.4pt 0cm 5.4pt;
mso-para-margin:0cm;
mso-para-margin-bottom:.0001pt;
mso-pagination:widow-orphan;
font-size:10.0pt;
font-family:"Times New Roman";}
</style> <![endif]--> <br />
<div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;"><i>Oliver Sacks heeft ook een verhaal over mensen die bij uitstek zingende mensen zijn. Ze hebben een afwijking die ons erop attent maakt dat ‘normale’ mensen dikwijls ook een afwijking hebben. Naast de aanleg speelt natuurlijk ook de opvoeding een belangrijke rol bij zingende mensen.</i></div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;"><br />
</div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;"><span style="font-size: large;"><b>Het syndroom van Williams</b></span></div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;"><br />
</div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;">Gloria Lenhoff is een Amerikaanse vrouw die opera-aria’s zingt in meer dan dertig talen.</div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;">Zo zijn er wellicht nog meer operazangers, maar het opmerkelijke is dat Gloria niet kan zeggen hoeveel vijf plus drie is en dat ze zich niet zelfstandig kan redden. Zij heeft het syndroom van Williams. </div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;"><br />
</div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;">Dir syndroom wordt veroorzaakt door een genetische afwijking. Die leidt tot een specifieke gelaatsbouw (brede mond, wipneus, smalle kin, ronde glinsterende ogen), een kenmerkend gedragspatroon en een zwakke intelligentie (IQ meestal minder dan 60). De hersenen van mensen met dit syndroom zijn gemiddeld twintig procent kleiner dan normale hersenen. Opvallend is dat de achterzijde van de hersenen veel minder ontwikkeld zijn terwijl de temporaalkwabben aan de voorzijde een omvang hebben die normaal is en soms groter dan normaal. Het syndroom van Williams is zeldzaam, het komt voor bij ongeveer één op tienduizend kinderen. Pas in 1961 werd het beschreven.</div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;"><br />
</div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;">In het gedragspatroon van deze mensen valt hun sterke sociale gerichtheid op. Ze zijn zeer nieuwsgierig naar mensen, spreken iedereen aan. Hun communicatieve vermogens zijn sterk ontwikkeld: grote woordenschat en een bijzonder gevoel voor vertellen. Ze vallen echter vooral op door hun gerichtheid op muziek. Niet iedereen is zo muzikaal begaafd als Gloria Lenhoff, maar muziek speelt over het algemeen een grote rol in hun leven. </div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;"><br />
</div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;">Deze vermogens moeten wel ontwikkeld worden, ze zijn geen gegeven dat in voldragen vorm verschijnt zoals bij muzikale ‘savants’. Toch zijn er verhalen over kinderen die al zeer vroeg blijk geven van die muzikale aanleg, bijvoorbeeld een peuter van 2 jaar die de pianoles van boer of zus kon naspelen. Muziek is voor hen een sociaal gebeuren, ze willen erg graag muziek maken met en voor anderen. Op kampen die speciaal voor zulke kinderen georganiseerd werden was muziek de hele dag alomtegenwoordig. De meeste kinderen zongen de hele dag op zichzelf of met anderen of speelden op instrumenten. </div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;"><br />
</div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;"><span style="font-size: large;"><b>Te ontwikkelen</b></span></div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;"><br />
</div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;">De genetische afwijking die aan de basis ligt van het syndroom van Williams leidt dus tot een soort mensen voor wie het muzikale, het verhalende en het sociale centraal staan in het leven. De ruimte die vrij komt door een beperkte ontwikkeling van de intelligentie wordt gebruikt om deze aspecten van het leven sterker te ontwikkelen. Zo ontstaat een ander soort mens, bij uitstek een zingende mens. </div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;"><br />
</div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;">De hersenen van een mens ontwikkelen zich blijkbaar naar gelang van de beperkingen waarmee een mens geboren wordt. We kennen dit wel van mensen die blind geboren zijn en opvallend goed horen omdat hersencentra die niet gebruikt worden voor het zien ingeschakeld worden om het gehoor sterker te ontwikkelen. Dat gebeurt echter niet automatisch, er moet een uitdaging zijn. Het is zeer de vraag of kinderen met het syndroom van Williams die geboren worden in een amuzikaal milieu, ook een sterke gerichtheid op muziek ontwikkelen. </div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;"><br />
</div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;">De hersenen van een kind ontwikkelen zich in de loop van de eerste levensjaren. Ook bij kinderen met aanleg voor een normale intelligentie is ruimte in de hersenen om de artistieke en muzikale gerichtheid en vaardigheden sterker te ontwikkelen. Veel hangt af van het milieu waarin kinderen opgroeien, de uitdagingen die dat aanbiedt en de prioriteiten die erin beleefd worden. Als de concurrentie van de intelligentie verzwakt is, zoals bij het syndroom van Williams, groeien mensen blijkbaar sterk uit tot zingende mensen. </div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;"><br />
</div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;">Waarschijnlijk gebeurt dat ook bij mensen met een normale intelligentie, als het milieu waarin de kinderen opgroeien een zingend milieu is. Bij bepaalde ‘primitieve’ culturen ze je dat er een ‘natuurlijke’ muzikaliteit heerst. Tref je ook in onze cultuur de muzikale wonderkinderen niet aan in sterk muzikale milieus? Wil je zingende kinderen, dan moet je vanaf hun geboorte heel veel voor en met hen zingen. De hersenen worden dan in die richting ontwikkeld. Dat hoeft dan niet ten koste te gaan van de intelligentie, de hersenen hebben meer mogelijkheden dan wij gebruiken.</div>Jef De Schepperhttp://www.blogger.com/profile/16256153858605765809noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-7591513762018775232.post-65682188553892172272011-11-16T10:05:00.000-08:002011-11-23T06:41:20.165-08:005. Genieten van muziek<div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;"><i>Oliver Sacks </i><i>heeft in zijn boek Musicofilia nog een aantal interessante verhalen over hersenstoornissen die ons inzicht geven in de functie van muziek en met name van zingen in het leven van mensen. Hersenstoornissen geven ons soms een inkijk in de fundamentele structuren van het menselijk brein en zo ook in het wezen van gezonde mensen. </i></div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;"><br />
</div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;"><span style="font-size: large;"><b>Genieten en genieten</b></span></div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;"><br />
</div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;">Mensen blijken op twee verschillende manieren te genieten van muziek (en dus van zingen).</div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;">Er is een intellectueel genieten van de opbouw, de melodie, de akkoorden en er is een emotioneel genieten van het geheel. Muziek kan verschillen in de aanspraak die ze doet op beide. De <i>Kunst der Fuge</i> van J.S. Bach zal eerder leiden tot intellectueel genieten van wie daar aandacht voor heeft, de aria <i>Buss und Reu</i> uit de Matteüspassion zal eerder de emotie aanspreken. Moderne experimentele muziek vraagt om een sterke intellectuele gerichtheid op muziek, terwijl ‘spirituele’ muziek en popmuziek direct op de emotie gericht zijn en het denken juist ieder op zijn eigen wijze willen uitschakelen.</div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;"><br />
</div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;">Mensen verschillen onderling in hun gerichtheid op intellectueel of emotioneel genieten. Soms gaan ze samen, soms domineert duidelijk één van beide. Bij mensen met een hersenstoornis blijkt dat soms één van beide vormen van genieten uitvalt terwijl de andere vorm blijft. </div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;"><br />
</div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;">Oliver Sacks vertelt het geval van Harry S., die na een zware hersenbloeding wel zijn verstandelijke vermogens grotendeels terugkreeg, maar emotioneel ernstig beschadigd bleef: traag, vlak en onverschillig. Hij las kranten en tijdschriften en begreep en nam op wat hij las, maar zonder belangstelling, zonder verwondering. Ook de drama’s rondom hem in het ziekenhuis raakten hem niet. Hij was beleefd en hoffelijk maar zonder gevoel. “Maar dat veranderde allemaal ineens als Harry zong. Hij had een mooie tenor en was dol op Ierse liedjes. Wanneer hij zong vertoonde hij elke emotie die bij de muziek paste: jovialiteit, weemoed, tragiek, verhevenheid…Het was alsof muziek, met haar gerichtheid en gevoel, hem kon ‘ontsluiten’of als een soort vervanging of prothese voor zijn [beschadigde] frontaalkwabben kon dienen en de emotionele mechanismen kon verschaffen die hij leek te ontberen. Hij leek getransformeerd wanneer hij zong, maar als het lied uit was, viel hij in luttele seconden terug, werd hij weer leeg, onverschillig en traag.”</div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;"><br />
</div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;">Anderen behouden al hun muzikale vaardigheden, maar hebben geen emoties meer bij muziek, dit komt o.a. voor bij mensen met het syndroom van Asperger (een vorm van autisme). Anderen worden volledig amusisch, kunnen geen muziek meer maken of herkennen, maar worden er wél emotioneel door getroffen. Blijkbaar worden het intellectuele en emotionele genieten van muziek aangestuurd door verschillende centra in de hersenen. </div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;"><br />
</div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;"><span style="font-size: large;"><b>Intellect en gevoel</b></span></div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;"><br />
</div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;">De hersenen weerspiegelen daarmee een fundamentele spanning bij mensen tussen intellect en emotie. Deze spanning is bij iedereen aanwezig maar wordt door iedereen anders beleefd. Dat is één van de verklaringen voor het feit dat zangers het repertoire zeer verschillend beoordelen. De één geniet van ingewikkelde coloraturen en gewaagde harmonieën, de ander wordt daardoor gehinderd in zijn emotionele beleving van het zingen. Goede muziek en grote kunstenaars, zoals Bach, lukken erin om beide vormen van genieten samen te brengen. </div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;"><br />
</div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;">Uit onderzoek is ook gebleken dat emotie bij muziek soms wegvalt terwijl andere emoties ongewijzigd blijven. Andere mensen met een hersenletsel ervaren alleen nog emoties bij muziek. De emotionele beleving van muziek lijkt een eigen basis te hebben in de hersenen. Dat zou erop wijzen dat het gevoel voor muziek een eigen plaats heeft in de hersenen en dus in het leven van mensen. Is het wellicht het meest elementaire gevoel van mensen? of juist de hoogst-ontwikkelde vorm van gevoel? Wat we weten over de evolutie van mensen wijst erop dat het eerste het geval is: zingen is een zeer oud gegeven in de evolutie. Dat blijkt ook uit het werk van paleontoloog Steven Mithen <i>The Singing Neanderthals</i>, waarop ik later in deze blog zal ingaan.</div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;"><br />
</div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;"></div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;">Oliver Sacks vertelt hoe muziek hem meermalen bevrijdde uit een ‘bevroren’gevoelsleven en depressie na het verlies van geliefden. En stuk muziek dat, dikwijls onverwacht, die onderdrukte droefheid weer doet beleven, brengt tegelijk troost en verlichting. Een ervaring die velen zullen herkennen. De aparte plaats die het gevoel voor muziek heeft in het leven van mensen, kan hiervoor een verklaring zijn.</div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;"><br />
</div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;">Een sterke ontwikkeling van het intellect kan een rem zetten op het genieten van muziek. Een bekend voorbeeld daarvan is Sigmund Freud, die in zijn psychoanalyse geen enkele aandacht heeft besteed aan de invloed van muziek op de psyche. Zelf schreef hij dat kunstwerken op hem wel een krachtige uitwerking hadden en dat hij er veel tijd aan besteedde om ze te begrijpen en te verklaren waaraan hun uitwerking moet worden toegeschreven. “Wanneer ik daartoe niet in staat ben, bijvoorbeeld bij muziek, kan ik er haast geen plezier aan beleven. Een rationalistisch, of misschien analytisch, karaktertrekje van me verzet zich ertegen </div><div class="MsoNormal" style="font-family: Times,"Times New Roman",serif;">door iets te worden ontroerd zonder dat ik weet waarom ik op die manier geraakt wordt of wat het is dat me raakt.” Blijkbaar kon hij zich niet overgegeven aan iets mysterieus als muziek. Dat past ook bij zijn zeer rationalistisch benadering van de religie. Carl Jung, die andere beroemde psychoanalyticus, was in dat opzicht de tegenpool van Freud.</div><div class="MsoNormal"><br />
</div><div class="MsoNormal"><br />
</div><div class="MsoNormal"></div><div class="MsoNormal" style="font-family: "Trebuchet MS",sans-serif;"><span style="font-size: small;"><b><span style="font-size: large;">Zangerslied</span> - </b>Lex van Delden (t+m -1952)</span></div><div class="MsoNormal" style="font-family: "Trebuchet MS",sans-serif;"><span style="font-size: small;"><br />
</span> </div><div class="MsoNormal" style="font-family: "Trebuchet MS",sans-serif;"><span style="font-size: small;">Was muziek en zang er niet, <br />
't leven had geen waarde, <br />
Kommer, zorgen en verdriet <br />
Speelden baas op aarde, <br />
Maar nu God ons levenslang <br />
Dien schat heeft gegeven, <br />
Doet ons vrolijk lofgezang <br />
Steeds dien vijand beven.<br />
<br />
Als ons eens de moed ontzinkt, <br />
leed ons is beschoren, <br />
Als dan slechts de zangtoon klinkt. <br />
En wij't lied doen hooren<br />
Dan zal blijdschap ook gewis <br />
Treurigheid vervangen; <br />
Wat de dauw voor't aardrijk is <br />
Zijn der ziele zangen.<br />
<br />
Hoort, de vogels gaan ons voor, <br />
zonder zorg of hinder; <br />
Slaat al d' een wat harder door, <br />
d' ander zingt niet minder. <br />
Lof en dank vermelden zij, <br />
Voor wat zij ontvingen; <br />
Daarom, broeders laten wij <br />
Heel ons leven zingen. </span> </div><div class="MsoNormal" style="font-family: "Trebuchet MS",sans-serif;"><br />
</div>Jef De Schepperhttp://www.blogger.com/profile/16256153858605765809noreply@blogger.com0