In een expositie van het werk van Erst Barlach in een aantal kerken in Münster trof ik dit beeld aan van de zingende mens: Der singende Mann, uit 1928.
Barlach werd geboren in 1870 in Wedel, Holstein. In 1914 trok hij nog enthousiast naar de oorlog maar hij kwam terug als pacifist en stelde daarna zijn kunst in het teken daarvan. Hij was samen met Käthe Kollwitz en Wilhelm Lembruck opponent van de Nazis en zijn werk werd als ‘entartete Kunst’ geconfisceerd en deels vernietigd. In de laatste jaren van zijn leven was hij meer en meer mystiek gericht.
Bij Der singende Mann valt op dat de zanger zittend zingt en met gesloten ogen. De zang van deze man heeft niets van het heroïsch zingen van marcherende militairen of de massazang in de bierkelders, maar is een meditatief zingen dat van binnenuit komt. Dat is voor Barlach het echte zingen, in tegenstelling tot wat het was in de opkomende nazikringen. De jonge zanger heeft zittend volop contact met de aarde en is ook blootvoets: de echte zang komt op uit intens contact met de aarde. Het beeld is uitermate harmonisch, maar de houding met de handen om de knie drukt tegelijk samengebalde kracht uit en tegelijk een grote rust. Door de kleding en de hele vormgeving valt het onderscheid tussen man en vrouw bijna weg. Omdat de man achterover leunt zingt hij de ruimte toe, misschien zelfs de hemel. Opmerkelijk is, dat het beeld zeer gewoon en toegankelijk is, veel gewoner dan veel andere werken van Barlach. De stylering blijft in dit beeld zeer dicht bij de natuurlijke vormen. Ondanks dat is het geen kitsch. Het risico daarvan zie je bij slechte copieën van dit beeld. Door kleine wijzigingen in de gelaatsuitdrukking en minder strakke lijnen wordt het wél kitscherig. Al deze kenmerken drukken iets uit van de visie van Barlach op het authentieke zingen: opklinkend vanuit een intens contact met het aardse dagelijkse leven, harmonisch vanuit een innerlijke rust en kracht, universeel menselijk, gericht op de open ruimte waarin het leven zich afspreelt, gericht op wat de mens boven zichzelf uittilt.
