Welkom

Beste Lezer,

Al enige tijd filosofeer ik over zingen. Dat was in eerste instantie voor de Nieuwsbrief van het Roois Gemengd Koor waar ik al lang bij zing.

Ik dacht over dat onderwerp wel wat te vinden in de filosofische literatuur, met name bij fenomenologen, maar dat viel tegen. Over taal is er al veel geschreven door filosofen, ook over muziek is wel gefilosofeerd, vooral over het effect daarvan op luisteraars, maar over het feit dat mensen zingen is nauwelijks iets te vinden. Daarom besloot ik zelf maar te gaan zoeken, denken en schrijven.

Dat heeft geresulteerd in een aanzienlijk aantal stukjes voor de Nieuwsbrief van het koor. Hoewel het denkproces nog niet af is naar mijn gevoel, wilde ik mijn ideeën toch beschikbaar stellen voor een groter publiek. Een boek zit er voorlopig niet in. Het Nederlandstalig publiek is daarvoor te klein en een subsidieaanvraag werd afgewezen. Daarom deze blog.

Ik zal de stukjes die ik schreef in een herziene versie hierop publiceren. Ik hoop dat mensen die op één of andere manier bezig zijn met zingen er wat aan hebben. Ook hoop ik dat mijn gedachten aangevuld worden door lezers vanuit hun eigen deskundigheid. Ik ben geen musicoloog en kwam bij het schrijven ook de grenzen van mijn deskundigheid tegen. Anderen kunnen het denkproces verder helpen, zodat dit een onderneming wordt van meer mensen. Misschien leidt dit ook tot een echte samenwerking.
 Als je wil reageren of een stuk wil toevoegen, klik dan op ´reacties´na één van de stukken.

Denk eraan dat deze teksten beschermd zijn door het auteursrecht. Gelieve alleen teksten over te nemen na mijn toestemming. Neem daarvoor met mij contact op.

Als toetje neem ik regelmatig gedichten op bij de afleveringen. Als er geen naam bij staat is het van mezelf.

Op de blog staan de bijdragen in omgekeerde volgorde. In het archief heb je een overzicht in de logische volgorde als je ook de voorgaande maanden opent.


vrijdag 28 oktober 2011

4. Muzikale dementie

 
Oliver Sacks
In zijn boek  Musicofilia heeft de Engels/Amerikaanse neuroloog Oliver Sacks ervaringen uit zijn praktijk verzameld die te maken hebben met muziek. Een zeer boeiend boek om te lezen. Ook een inspirerend boek om door te denken over de zingende mens. In dit blog zal ik een aantal verhalen uit dit boek gebruiken om aspecten van de zingende mens te belichten. Dit keer een korte aflevering.

Oliver Sacks beschrijft (in hoofdstuk 27) een aantal gevallen van mensen die dementeerden en daarbij een opvallende toename van muzikaliteit vertoonden, ook al waren ze voorheen onmuzikaal. Sommigen hadden de neiging de hele dag te zingen, bekende liedjes of liedjes die ze zelf fantaseerden.
Onderzoek toont aan dat deze mensen een aantasting hebben van een voorhoofdskwab in de linkerhersenen. Bij deze ziekte treedt niet zozeer geheugen- of kennisverlies op maar gedragsverandering. Er treden allerlei ontremmingen op. Deze mensen verliezen hun oordeelsvermogen en zelfbeheersing. Sommigen snoepen er bijvoorbeeld onbeperkt op los als ze daartoe de kans krijgen.

Zingen en denken

Blijkbaar is zingen, minstens bij bepaalde mensen, een drift die door het logische denken afgeremd wordt. Als dit logische denken aangetast wordt en verzwakt, komt de zangdrift naar boven. Daarbij blijkt de betekenis van de woorden van de liedjes soms verloren te gaan. Een patiënt zong met overtuiging My bonnie lies over the ocean, maar kon niet vertellen wat een oceaan was en zong met evenveel overtuiging een nonsense-tekst met dezelfde klanken en ritme. Hij kon niet zeggen wat ‘Kerstmis’was, maar begon bij het uitspreken van het woord meteen We wish you a merry Christmas te zingen.

De ‘ontremmingen’ betreffen overigens niet alleen muziek en zingen, ook andere artistieke vermogens komen naar boven bij ziekte of beroerte in de linkerhersenen.
Sacks wijst ook op het ‘Grandma Moses-fenomeen’: het onverwachte en soms plotselinge   verschijnen van artistieke of muzikale vermogens op hoge leeftijd. Hij schrijft: “Zonder dat je van ziekelijkheid hoeft te spreken (misschien moet je hier zelfs van ‘gezondheid’ spreken), kunnen er allerlei remmingen zijn – psychologische, neurologische en sociale – die op latere leeftijd om een of andere reden zwakker worden en een creativiteit mogelijk maken die voor de betrokkenen net zo verbazingwekkend is als voor anderen. De muzikale of artistieke vermogens die bij frontotemporale dementie kunnen vrijkomen, komen niet uit de lucht vallen; we moeten aannemen dat het potentiële neigingen zijn die al aanwezig waren, maar dan geremd – en onontwikkeld.”

Geremde zangers

Dit is nogmaals een aanwijzing dat de ontwikkeling van ons logisch denken ten koste gaat van onze artistieke vermogens. Blijkbaar hebben mensen veel meer artistieke vermogens in zich dan er beleefd worden en naar buiten komen. De mens is dus ook veel meer een ‘zingende mens’ dan wij feitelijk zien en horen. Als we ons realiseren welke grote positieve waarde zingen blijkt te kunnen hebben voor het leven van mensen, is de vraag of en hoe het zingen en de andere artistieke vermogens meer tot hun recht kunnen komen. Moeten en kunnen we daarvoor logische denken inleveren? Willen we dat? Of is het mogelijk op een andere wijze de remmingen van onze artistieke vaardigheden te verminderen?

Het onderwijs kan daar zeker toe bijdragen, door de ontwikkeling van artistieke vaardigheden meer aandacht te geven. Veel pedagogen hebben daar al eerder voor gepleit en in sommige onderwijsvormen wordt dit ook in praktijk gebracht, bijvoorbeeld in Vrije scholen op antroposofische grondslag. Vanuit de neurologie vinden we nu een ondersteuning van dit streven.


Dualisme

Ik zou wel graag zo willen zingen,
als Leopold of Engelman,
van ijle, porseleine dingen
en liefde op een hoger plan.

Maar, nachtegaal, mijn stem is stuk
en met mijn hart voorgoed gebroken;
ik stamel schor om wat geluk
en om een vrouw die goed kan koken.

Max Schuchart (1920)
Uit: Verboden nadruk. Schiedam 1945
Gepost door op

Geen opmerkingen:

Een reactie posten

Abonneren op: Reacties posten (Atom)