Welkom

Beste Lezer,

Al enige tijd filosofeer ik over zingen. Dat was in eerste instantie voor de Nieuwsbrief van het Roois Gemengd Koor waar ik al lang bij zing.

Ik dacht over dat onderwerp wel wat te vinden in de filosofische literatuur, met name bij fenomenologen, maar dat viel tegen. Over taal is er al veel geschreven door filosofen, ook over muziek is wel gefilosofeerd, vooral over het effect daarvan op luisteraars, maar over het feit dat mensen zingen is nauwelijks iets te vinden. Daarom besloot ik zelf maar te gaan zoeken, denken en schrijven.

Dat heeft geresulteerd in een aanzienlijk aantal stukjes voor de Nieuwsbrief van het koor. Hoewel het denkproces nog niet af is naar mijn gevoel, wilde ik mijn ideeën toch beschikbaar stellen voor een groter publiek. Een boek zit er voorlopig niet in. Het Nederlandstalig publiek is daarvoor te klein en een subsidieaanvraag werd afgewezen. Daarom deze blog.

Ik zal de stukjes die ik schreef in een herziene versie hierop publiceren. Ik hoop dat mensen die op één of andere manier bezig zijn met zingen er wat aan hebben. Ook hoop ik dat mijn gedachten aangevuld worden door lezers vanuit hun eigen deskundigheid. Ik ben geen musicoloog en kwam bij het schrijven ook de grenzen van mijn deskundigheid tegen. Anderen kunnen het denkproces verder helpen, zodat dit een onderneming wordt van meer mensen. Misschien leidt dit ook tot een echte samenwerking.
Als je wil reageren of een stuk wil toevoegen, klik dan op ´reacties´na één van de stukken.

Denk eraan dat deze teksten beschermd zijn door het auteursrecht. Gelieve alleen teksten over te nemen na mijn toestemming. Neem daarvoor met mij contact op.


Als toetje neem ik regelmatig gedichten op bij de afleveringen. Als er geen naam bij staat is het van mezelf.

Op de blog staan de bijdragen in omgekeerde volgorde. In het archief heb je een overzicht in de logische volgorde als je ook de voorgaande maanden opent.


donderdag 17 november 2011

6. Abnormaal muzikaal


Oliver Sacks heeft ook een verhaal over mensen die bij uitstek zingende mensen zijn. Ze hebben een afwijking die ons erop attent maakt dat ‘normale’ mensen dikwijls ook een afwijking hebben. Naast de aanleg speelt natuurlijk ook de opvoeding een belangrijke rol bij zingende mensen.

Het syndroom van Williams

Gloria Lenhoff is een Amerikaanse vrouw die opera-aria’s zingt in meer dan dertig talen.
Zo zijn er wellicht nog meer operazangers, maar het opmerkelijke is dat Gloria niet kan zeggen hoeveel vijf plus drie is en dat ze zich niet zelfstandig kan redden. Zij heeft het syndroom van Williams. 

Dir syndroom wordt veroorzaakt door een genetische afwijking. Die leidt tot een specifieke gelaatsbouw (brede mond, wipneus, smalle kin, ronde glinsterende ogen), een kenmerkend gedragspatroon en een zwakke intelligentie (IQ meestal minder dan 60). De hersenen van mensen met dit syndroom zijn gemiddeld twintig procent kleiner dan normale hersenen. Opvallend is dat de achterzijde van de hersenen veel minder ontwikkeld zijn terwijl de temporaalkwabben aan de voorzijde een omvang hebben die normaal is en soms groter dan normaal. Het syndroom van Williams is zeldzaam, het komt voor bij ongeveer één op tienduizend kinderen. Pas in 1961 werd het beschreven.

In het gedragspatroon van deze mensen valt hun sterke sociale gerichtheid op. Ze zijn zeer nieuwsgierig naar mensen, spreken iedereen aan. Hun communicatieve vermogens zijn sterk ontwikkeld: grote woordenschat en een bijzonder gevoel voor vertellen. Ze vallen echter vooral op door hun gerichtheid op muziek. Niet iedereen is zo muzikaal begaafd als Gloria Lenhoff, maar muziek speelt over het algemeen een grote rol in hun leven. 

Deze vermogens moeten wel ontwikkeld worden, ze zijn geen gegeven dat in voldragen vorm verschijnt zoals bij muzikale ‘savants’. Toch zijn er verhalen over kinderen die al zeer vroeg blijk geven van die muzikale aanleg, bijvoorbeeld een peuter van 2 jaar die de pianoles van boer of zus kon naspelen. Muziek is voor hen een sociaal gebeuren, ze willen erg graag muziek maken met en voor anderen. Op kampen die speciaal voor zulke kinderen georganiseerd werden was muziek de hele dag alomtegenwoordig. De meeste kinderen zongen de hele dag op zichzelf of met anderen of speelden op instrumenten.

Te ontwikkelen

De genetische afwijking die aan de basis ligt van het syndroom van Williams leidt dus tot een soort mensen voor wie het muzikale, het verhalende en het sociale centraal staan in het leven. De ruimte die vrij komt door een beperkte ontwikkeling van de intelligentie wordt gebruikt om deze aspecten van het leven sterker te ontwikkelen. Zo ontstaat een ander soort mens, bij uitstek een zingende mens. 

De hersenen van een mens ontwikkelen zich blijkbaar naar gelang van de beperkingen waarmee een mens geboren wordt. We kennen dit wel van mensen die blind geboren zijn en opvallend goed horen omdat hersencentra die niet gebruikt worden voor het zien ingeschakeld worden om het gehoor sterker te ontwikkelen. Dat gebeurt echter niet automatisch, er moet een uitdaging zijn. Het is zeer de vraag of kinderen met het syndroom van Williams die geboren worden in een amuzikaal milieu, ook een sterke gerichtheid op muziek ontwikkelen.

De hersenen van een kind ontwikkelen zich in de loop van de eerste levensjaren. Ook bij kinderen met aanleg voor een normale intelligentie is ruimte in de hersenen om de artistieke en muzikale gerichtheid en vaardigheden sterker te ontwikkelen. Veel hangt af van het milieu waarin kinderen opgroeien, de uitdagingen die dat aanbiedt en de prioriteiten die erin beleefd worden. Als de concurrentie van de intelligentie verzwakt is, zoals bij het syndroom van Williams, groeien mensen blijkbaar sterk uit tot zingende mensen. 

Waarschijnlijk gebeurt dat ook bij mensen met een normale intelligentie, als het milieu waarin de kinderen opgroeien een zingend milieu is. Bij bepaalde ‘primitieve’ culturen ze je dat er een ‘natuurlijke’ muzikaliteit heerst. Tref je ook in onze cultuur de muzikale wonderkinderen niet aan in sterk muzikale milieus? Wil je zingende kinderen, dan moet je vanaf hun geboorte heel veel voor en met hen zingen. De hersenen worden dan in die richting ontwikkeld. Dat hoeft dan niet ten koste te gaan van de intelligentie, de hersenen hebben meer mogelijkheden dan wij gebruiken.

Geen opmerkingen: